Σαν σήμερα έλαβε χώρα η ιστορική ναυμαχία στη θαλάσσια περιοχή της Σάμου μεταξύ των δύο συνασπισμένων στόλων των ελληνικών νήσων Ύδρας και Σπετσών, κατά του Οθωμανικού στόλου, με περιφανή νίκη του τότε Ελληνικού Ναυτικού.
Μετά την καταστροφή των Ψαρών ο οθωμανικός στόλος υπό τον Χοσρέφ Πασά είχε αποσυρθεί στη Μυτιλήνη και διέμεινε περίπου ένα μήνα. Τότε ο Χοσρέφ Πασάς ειδοποίησε τους Σάμιους με κάποιον Άγγλο υπήκοο πλοίαρχο του στόλου του να δηλώσουν υποταγή και δεν θα έχουν να φοβηθούν τίποτα. Οι Σάμιοι στη συνέλευσή τους απέκρουσαν την πρόταση του Χοσρέφ.
Την ίδια εκείνη εποχή οι Σάμιοι άρχισαν να αποκρούουν με επιτυχία διάφορες αποβατικές επιχειρήσεις των Τούρκων στη περιοχή του Καρλοβασίου και στο ακρωτήριο Κότσικα κοντά στο Βαθύ.
Ακολούθως ο Ελληνικός στόλος παίρνοντας δάνειο περί τις 90 χιλιάδες δίστηλα ετοιμάστηκε η μεν πρώτη μοίρα υπό τον Γ. Σαχτούρη με είκοσι επτά Υδραίικα και οκτώ Πετζώτικα πλοία, υπό τον Γ. Ανδρούτζο, η δε δεύτερη μοίρα υπό τον Α. Μιαούλη.
Απέναντι τους ο Χοσρέφ Πασάς με σχεδόν ολόκληρο τον οθωμανικό στόλο αποτελούμενο από 300 πλοία και πλοιάρια.
Στις 4 Αυγούστου, ο εχθρικός στόλος πραγματοποίησε μεγάλης κλίμακας εξόρμηση κατά των ελληνικών πλοίων, που τον υποδέχθηκαν με σφοδρό κανονιοβολισμό. Ο Κανάρης προσπάθησε να πυρπολήσει την τουρκική ναυαρχίδα, αλλά απέτυχε. Πέτυχε, όμως, να ματαιώσει την έφοδο του εχθρού, που φοβισμένος απομακρύνθηκε μέσα στη νύχτα.
Την άλλη μέρα το πρωί, 5 Αυγούστου 1824, δόθηκε η αποφασιστική ναυμαχία. Τα ελληνικά πυρπολικά πρωταγωνίστησαν για μία ακόμη φορά και καθόρισαν την έκβαση της αναμέτρησης. Με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Κανάρη και άξιους συμπαραστάτες τούς Δημήτριο Τσάπελη, Λέκα Ματρόζο, Δημήτριο Ραφαλιά, Αναστάσιο Ρομπότση και Ιωάννη Βατικιώτη, κατόρθωσαν να κάψουν τρία εχθρικά πλοία, τη φρεγάτα «Μπρουλότ-Κορκμάζ» («Ατρόμητος στο Πυρπολικό»), ένα «φρεγαδόνι Τριπολίνικον» κι ένα μεγάλο «Τουνεζίδικο βρίκι».
Από την πλευρά τους, τα Υδραίικα και Σπετσιώτικα πλοία με τα πυροβόλα τους εμπόδισαν τον εχθρό να προχωρήσει. Μάλιστα, σε κάποια φάση της αναμέτρησης πέρασαν στην αντεπίθεση, με επικεφαλής τον Ανάργυρο Λεμπέση. Ο Χοσρέφ Πασάς, διαπιστώνοντας τον αποσυντονισμό του στόλου του, προτίμησε να τερματίσει τη ναυμαχία και να οπισθοχωρήσει, μετά τα μεσάνυχτα, προς το Αγαθονήσι.
Οι απώλειες για το τουρκικό ναυτικό, εκτός από τα τρία πλοία, ήταν 100 κανόνια και περίπου 1000 άνδρες. Οι Έλληνες θρήνησαν τον θάνατο τριών μπουρλοτιέρηδων.
Η Ναυμαχία της Σάμου, με την επακολουθήσασα Ναυμαχία του Γέροντα (29 Αυγούστου 1824), διασφάλισε την ανεξαρτησία της νήσου, καθ’ όλη τη διάρκεια του Αγώνα. ‘Όμως, η Σάμος δεν συμπεριελήφθη στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, καθώς αναγορεύτηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις σε αυτόνομη ηγεμονία, φόρου υποτελής στο σουλτάνο.
Στον εθνικό κορμό θα ενσωματωθεί στις 2 Μαρτίου 1913, κατά τη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου.