Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.
Τα αποτελέσματα των εκλογών της Κυριακής 14 Μαΐου στην Τουρκία, ήταν απογοήτευση όχι μόνο για τους Τούρκους ψηφοφόρους που ήθελαν να βάλουν ένα τέλος στην 20ετή ολοένα και πιο αυταρχική διακυβέρνηση του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η πιο αδύναμη από την αναμενόμενη απόδοση της αντιπολίτευσης, διέλυσε επίσης τις ελπίδες πολλών εξωτερικών παρατηρητών ότι η Τουρκία θα γινόταν μια από τις χώρες όπου η παγκόσμια στροφή προς την απολυταρχία αρχίζει να αντιστρέφεται.
Η τουρκική ψήφος ήταν σημαντική όχι μόνο επειδή η χώρα είναι μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη, αλλά επειδή ο Ερντογάν έχει γίνει πρότυπο για επίδοξους αυταρχικούς μονάρχες που αναζητούν έναν δρόμο για τη συσσώρευση εξουσίας στο αναδυόμενο μοντέλο της ανελεύθερης δημοκρατίας.
Φυσικά, το τελικό αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών δεν έχει ακόμη διευθετηθεί και υπάρχει ακόμη μια αμυδρή πιθανότητα η αντιπολίτευση να καταφέρει να κερδίσει. Δεδομένου ότι ούτε ο Ερντογάν ούτε ο αμφισβητίας του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, εξασφάλισαν το απαιτούμενο 50 τοις εκατό των ψήφων, οι εκλογές πηγαίνουν σε δεύτερο γύρο στις 28 Μαΐου. Αλλά οι πιθανότητες ευνοούν έντονα τον Ερντογάν.
Έχοντας πάρει πάνω από το 49 % των ψηφοδελτίων με διαφορά άνω του 4 %, ο Ερντογάν χρειάζεται να κερδίσει μόνο ένα κομμάτι από εκείνους που υποστήριξαν τον τρίτο υποψήφιο το περασμένο Σαββατοκύριακο, τον Sinan Ogan. Με δεδομένο ότι πρόσφατα ο Ogan δήλωσε την υποστήριξη του στον Ερντογάν, είναι σχεδόν αδύνατο η αντιπολίτευση να ανατρέψει το προηγούμενο αποτέλεσμα και να νικήσει τον ισχυρό πρόεδρο, ο οποίος τώρα μοιάζει εντελώς ανίκητος.
Ο Ερντογάν αναγκάστηκε σε δεύτερο γύρο και αυτό μπορεί να είναι κάποια παρηγοριά για την αντιπολίτευση. Αλλά η ισχυρή του εμφάνιση είναι απόδειξη της αποτελεσματικότητας των αυταρχικών τακτικών που έχει εφαρμόσει. Είναι μάλλον ασυνήθιστο ότι σε μια εποχή που κάθε κάτοικος της Τουρκίας ζει με ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις των πολιτικών του Ερντογάν, η λαϊκή του υποστήριξη παρέμεινε ανθεκτική.
Σκεφτείτε πόσα έχουν πάει στραβά στην Τουρκία και πόσα από αυτά μπορούν να εντοπιστούν απευθείας στον πρόεδρό της, ο οποίος ωστόσο βρίσκεται τώρα στο κατώφλι της τρίτης δεκαετίας στην εξουσία.
Ακόμη και για εκείνους που δεν τους πειράζει να φυλακίζει δημοσιογράφους και άλλους επικριτές ο Ερντογάν, να φιμώνει τα ΜΜΕ και να χειραγωγεί όλους τους κρατικούς θεσμούς, τα πρόσφατα γεγονότα δημιούργησαν συνθήκες πολύ ευνοϊκές για την αντιπολίτευση.
Πρώτον, υπάρχει ο υπερβολικά υψηλός πληθωρισμός και η νομισματική κατάρρευση που έχει εξαθλιώσει τους Τούρκους και έχει κάνει τη ζωή όλο και πιο ακριβή. Αυτές οι οικονομικές πιέσεις είναι το προϊόν της πεποίθησης του Ερντογάν ότι γνωρίζει καλύτερα από όλους τους άλλους, ακόμη και από τους ειδικούς. Όταν ο πληθωρισμός άρχισε να ανεβαίνει, ο Ερντογάν επέμεινε στη μείωση των επιτοκίων, που ισοδυναμεί με τη χρήση βενζίνης για την κατάσβεση της φωτιάς. Ο πληθωρισμός εκτοξεύτηκε ακόμη περισσότερο, ξεπερνώντας το 85% ετησίως τον Νοέμβριο πριν πέσει στο εντυπωσιακό 44%. Η τουρκική λίρα κατέρρευσε, χάνοντας 44 τοις εκατό της αξίας της το 2021 και άλλο 30 τοις εκατό το 2022. Το 2018 χρειάστηκαν περίπου τέσσερις λίρες για να αγοραστεί ένα δολάριο. Η συναλλαγματική ισοτιμία είναι τώρα σχεδόν 20 προς ένα και εξακολουθεί να πέφτει.
Στη συνέχεια, υπήρξαν οι καταστροφικοί σεισμοί που σκότωσαν περισσότερους από 50.000 ανθρώπους στην Τουρκία και τη Συρία τον περασμένο Φεβρουάριο. Οι σεισμοί ήταν μια φυσική καταστροφή, αλλά σύμφωνα με τους ειδικούς, ο τρομερός αριθμός των νεκρών ήταν ανθρωπογενής, σε μεγάλο βαθμό προϊόν κακής κατασκευής, κακής διακυβέρνησης και διαφθοράς. Επιπλέον, η αντίδραση έκτακτης ανάγκης της κυβέρνησης στους σεισμούς ήταν αργή και ανεπαρκής.
Περιστάσεις σαν αυτές τείνουν να τερματίζουν την πολιτική σταδιοδρομία, αλλά ο Ερντογάν έχει τελειοποιήσει ένα στυλ διακυβέρνησης που τον έχει οχυρώσει και τον προστατεύει, σε τέτοιο βαθμό που τον μιμήθηκαν άλλοι επίδοξοι αυταρχικοί σε όλο τον κόσμο.
Είναι μια στρατηγική που θα είναι γνωστή στους ανθρώπους που ζουν σε εμπόλεμες δημοκρατίες σε όλο τον κόσμο και ακόμη και σε όσους παρακολουθούν αναδυόμενους πολιτικούς να προσπαθούν να την εφαρμόσουν. Με ορισμένες παραλλαγές, η μέθοδος εμφανιζόταν στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ντόναλντ Τράμπ και μπορεί να παρατηρηθεί στην Ουγγαρία υπό τον Πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν, στην Ινδία υπό τον Πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι και σε άλλες χώρες όπου μια υπολειπόμενη μορφή δημοκρατίας κρύβει μια σταθερή επιδείνωση της ελευθερίας, του πλουραλισμού και των δημοκρατικών κανόνων.
Οι εκλογές συνεχίζονται, και μπορεί να είναι ακόμη και ελεύθερες σε μεγάλο βαθμό, αλλά απέχουν πολύ από το να είναι δίκαιες.
Με την πάροδο του χρόνου, ο Ερντογάν, επίσης, χρησιμοποίησε λαϊκίστικη ρητορική για να διατηρήσει την εξουσία, κάνοντας τον εαυτό του ως την αληθινή φωνή του λαού. Δαιμονοποίησε τους επικριτές του και συσπείρωσε τη χώρα ενάντια σε πραγματικούς και αντιληπτούς εχθρούς στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Όπως έχουμε δει μεταξύ άλλων αυταρχιών, συμπεριλαμβανομένου του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και ορισμένων ακροδεξιών υποψηφίων στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ο Ερντογάν άρχισε να διεξάγει πολιτιστικούς πολέμους πριν από χρόνια, καθώς διέλυσε πολλά από τα κοσμικά θεμέλια του σύγχρονου τουρκικού κράτους. από τον ιδρυτή του, Μουσταφά Κεμάλ.
Σταδιακά, ο Ερντογάν πήρε τον έλεγχο των δικαστηρίων και του Τύπου. Μετέτρεψε τα κρατικά ΜΜΕ σε αξιόπιστο μέσο προπαγάνδας όταν τον βόλευε, ενώ άφησε τη συντριπτική πλειονότητα των ιδιόκτητων μέσων στα χέρια συμμάχων του. Ένας δρακόντειος νόμος για τα μέσα ενημέρωσης περιόρισε περαιτέρω τις ελευθερίες του Τύπου. Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μιλά μόνο τουρκικά, η εκδοχή της πραγματικότητας του Ερντογάν έγινε πραγματικότητα για τους περισσότερους Τούρκους.
Ενόψει των εκλογών της Κυριακής 28 Μαΐου, και ακόμη και μετά την καταμέτρηση των ψήφων του πρώτου γύρου, ο Ερντογάν διπλασίασε την τρομοκρατία του, κατηγορώντας την αντιπολίτευση, η οποία είχε φλερτάρει τους Κούρδους ψηφοφόρους, ότι συντάσσεται με τους Κούρδους τρομοκράτες. Τα υποκατάστατά του πυροδότησαν αναμφίβολα φόβους για το γεγονός ότι ο Κιλιτσντάρογλου είναι Αλεβίτης Μουσουλμάνος, με τον παράλογο αλλά εμπρηστικό ισχυρισμό ότι στις εκλογές διακυβεύτηκε η επιβίωση του σουνιτικού Ισλάμ.
Εκτός από μια εκπληκτική τροπή των γεγονότων, ο Ερντογάν είναι έτοιμος να παραμείνει στην εξουσία για τουλάχιστον άλλα πέντε χρόνια, όταν θα έχει συμπληρώσει ένα τέταρτο του αιώνα στην εξουσία, με ίσως περισσότερα να ακολουθήσουν. Αυτή η καθαρή μακροζωία από μόνη της υποδηλώνει μια απόκλιση από τη δημοκρατία, αλλά είναι το μοντέλο που χρησιμοποίησε για να την πετύχει.
Με πληροφορίες από worldpoliticsreview.com
* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος ΜΧ (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ. (antoniosvasileiou.gr)
