Είναι καθήκον της Δύσης να βοηθήσει την Ουκρανία να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Η Ουκρανία έχει επιζήσει από την επίθεση του βάναυσου εχθρού της, ταπείνωσε τον ρωσικό στρατό και ανέκτησε πολλά χαμένα εδάφη. Αυτά είναι τεράστια επιτεύγματα. Όμως ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει. Στις 10 Οκτωβρίου η Ρωσία ξεκίνησε μια νέα φάση, με την καταστροφή πολιτικών υποδομών. Στόχος της τώρα είναι να μηδενίσει τη βούληση του ουκρανικού λαού για αντίσταση.

Οι αρχές της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής ζωής διακυβεύονται. Τα σύνορα δεν μπορούν να αλλάξουν με τη βία και οι πολίτες δεν μπορούν να εμποδίζονται να επιλέξουν αυτούς που θα τους κυβερνούν. Επιπλέον, αν η Ρωσία κέρδιζε, θα καθόταν στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης υπό την κυριαρχία ενός ρεβανσιστή τυράννου. Αλλά, αν η Ουκρανία κέρδιζε, θα ήταν ένα ισχυρό ανάχωμα απέναντι στη Ρωσία. Αυτός ο πόλεμος, λοιπόν, είναι υπαρξιακός όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για την Ευρώπη.

Η Δύση πρέπει να διασφαλίσει ότι η Ουκρανία θα επιβιώσει και στη συνέχεια θα ευδοκιμήσει ως ένα ευημερούν και δημοκρατικό έθνος. Αυτό δεν είναι απλώς μια ηθική αναγκαιότητα, αλλά και προς το συμφέρον της. Υπήρχε εδώ και καιρό ανησυχία για τη διαφθορά της χώρας, αλλά ο τρόπος με τον οποίο η Ουκρανία έχει κινητοποιηθεί για να πολεμήσει αυτόν τον πόλεμο, δείχνει ότι αυτή δεν είναι η χώρα που νομίζαμε. Ένα διεφθαρμένο ολιγαρχικό κράτος δεν οργανώνεται και δεν παλεύει όπως αυτό.

Ωστόσο, η Ουκρανία δεν μπορεί να κερδίσει μόνη της. Χρειάζεται στρατιωτικό εξοπλισμό, βοήθεια για την επισκευή ζωτικής σημασίας υποδομής και κυρίως δημοσιονομική στήριξη. Χρειάζεται επίσης συνεχιζόμενη πίεση από τις κυρώσεις στην οικονομία και τη στρατιωτική ισχύ της Ρωσίας. Θα χρειαστεί επίσης μεγάλη βοήθεια για την ανοικοδόμηση, καθώς αναζητά μια ζωή μέσα στην ευρωπαϊκή οικογένεια, μια ζωή που κέρδισαν οι αγώνες των ανθρώπων της και μια ζωή που θα φέρει τεράστια οφέλη στην ίδια την Ευρώπη.

Η ζημιά ήταν εξαιρετική. Η οικονομία της Ουκρανίας συρρικνώθηκε κατά περίπου ένα τρίτο φέτος, με αναπόφευκτα μεγάλο αντίκτυπο στα φορολογικά έσοδα. Σε έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο, το ΔΝΤ σημειώνει ότι περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού έχει μεταναστεύσει, με παρόμοιο αριθμό εσωτερικών εκτοπισμένων. Η χώρα αντιμετωπίζει τεράστια έξοδα για την διεξαγωγή του πολέμου και την αποκατάσταση ζημιών σήμερα. Όλα αυτά έχουν καταστρέψει τα δημόσια οικονομικά. Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος, θα αυξάνει και το κόστος. Τελικά, θα υπάρξει ένας τεράστιος λογαριασμός για την ανοικοδόμηση.

Το υπουργείο Οικονομικών έχει κάνει κάτι παραπάνω από αξιόλογο έργο στη διαχείριση της δημοσιονομικής κατάστασης. Ωστόσο, χρειάστηκε να βασιστεί στη νομισματική χρηματοδότηση του δημοσιονομικού ελλείμματος, τα αποθέματα ξένου συναλλάγματος είναι σχεδόν μηδενικά και ο πληθωρισμός το έτος έως τον Δεκέμβριο θα είναι περίπου 30%.

Το ΔΝΤ εκτιμά ότι αν όλα πάνε καλά, η χώρα θα χρειαστεί 40 δισ. δολάρια σε εξωτερική δημοσιονομική στήριξη το επόμενο έτος, συν 8 δισ. δολάρια για επισκευή υποδομών. Εάν όλα πάνε άσχημα, θα χρειαστούν περίπου 9 δισεκατομμύρια δολάρια επιπλέον. Η ΕΕ αναμένεται να δεσμεύσει 18 δισ. ευρώ σε δημοσιονομική στήριξη για το επόμενο έτος. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ ζήτησε από το Κογκρέσο 14,5 δισεκατομμύρια δολάρια έως τον Σεπτέμβριο του 2023, με περισσότερα να αναμένονται για το υπόλοιπο του 2023. Οι χώρες μέλη της ΕΕ, συν άλλες (Ιαπωνία και ΗΒ, για παράδειγμα) και διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να δώσουν περισσότερα. Ακόμα κι έτσι, η εξωτερική δημοσιονομική στήριξη θα είναι αρκετή μόνο εάν όλα πάνε καλά. Είναι προφανές ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να πάνε πολύ χειρότερα εάν οι Ρώσοι κατάφερναν να προκαλέσουν πολύ μεγαλύτερη ζημιά στην οικονομία από ό,τι έχουν ήδη.

Θα μπορούσε κανείς να οραματιστεί τρεις τρόπους εξόδου από αυτό το αδιέξοδο: ο ένας είναι ότι οι δυτικοί μέτοχοι εγγυώνται το ΔΝΤ έναντι των ζημιών. Το δεύτερο είναι ότι το ΔΝΤ είναι πιο δημιουργικό και ούτως ή άλλως δανείζει. Το τελευταίο είναι ότι επίσημη έγκριση του ΔΝΤ προέρχεται μόνο από τα προγράμματα έκτακτης ανάγκης και αυτό που αποκαλείται «Παρακολούθηση Προγραμμάτων με Συμμετοχή του Διοικητικού Συμβουλίου».

Είναι σωστό να σκεφτόμαστε και τη μεταπολεμική Ουκρανία. Τις ανάγκες ανοικοδόμησης και κυρίως τη χρηματοδότησή της εν μέρει ίσως από κατασχεμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και την οικοδόμηση μιας πιο σύγχρονης ευρωπαϊκής χώρας και οικονομίας. Αλλά η απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό είναι η συνέχιση της ανεξαρτησίας και η τελική νίκη στον πόλεμο. Αυτό θα απαιτήσει ένα τεράστιο ποσό βοήθειας, με μεγαλύτερη προμήθεια και επομένως παραγωγή όπλων, επαρκή και αξιόπιστη δημοσιονομική βοήθεια και μια ροή του εξοπλισμού που απαιτείται για την επισκευή της υποδομής την οποία θα συνεχίσει να καταστρέφει ο Βλαντιμίρ Πούτιν, γιατί αυτό είναι το μόνο που αυτός μπορεί να κάνει.

Τελικά, ο πόλεμος είναι θέμα πόρων και κινήτρων. Η Ουκρανία είναι μικρότερη από τη Ρωσία, αλλά έχει δείξει πολύ μεγαλύτερα κίνητρα και οι σύμμαχοί της έχουν τους πόρους. Το συνδυασμένο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν των ΗΠΑ, της ΕΕ, του Ηνωμένου Βασιλείου και του Καναδά είναι περίπου 22 φορές μεγαλύτερο από αυτό της Ρωσίας. Ακόμη και η δημοσιονομική στήριξη 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων το επόμενο έτος θα κόστιζε μόνο το 0,1 τοις εκατό των συνδυασμένων εισοδημάτων των συμμάχων.

Ποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι αυτό δεν είναι προσιτό; Δεν είναι πολύ πιο δυσβάσταχτο να αφήσουμε τον Πούτιν να θριαμβεύσει; Ναι, είναι οδυνηρό να υποστούμε το ενεργειακό σοκ από αυτόν τον πόλεμο, αλλά είναι καθήκον της Δύσης να ανταπεξέλθει. Είναι η Ουκρανία και οι Ουκρανοί που φέρουν το κύριο βάρος της σύγκρουσης. Εμείς στην άνετη δύση πρέπει να τους δώσουμε τους πόρους που χρειάζονται. Μόνο όταν ο Πούτιν ξέρει ότι δεν θα του επιτραπεί να κερδίσει, είναι πιθανόν να τελειώσει τελικά ο πόλεμος.

Με πληροφορίες από το ft.com

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (www.antoniosvasileiou.gr).