Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.
Ο Ερντογάν χρειάζεται μια δικαιολογία είτε για να αναβάλει εκλογές είτε για να αποσπάσει την προσοχή των Τούρκων εθνικιστών. Μια σύγκρουση με την Ελλάδα ελέγχει και τα δύο πλαίσια.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καταλαβαίνει τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται. Το στοίχημα του επιτοκίου του απέτυχε. Η Τουρκία είναι σχεδόν χρεοκοπημένη. Ο επίσημος πληθωρισμός πλησιάζει το 100% και το νόμισμα της Τουρκίας βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Οι Τούρκοι είναι δυστυχισμένοι. Στο μεταξύ πλησιάζουν εκλογές. Για χρόνια τέτοιες εκλογές δεν είχαν σημασία. Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης της Τουρκίας ήταν αδρανείς, μη χαρισματικοί ή στη φυλακή. Ο Ερντογάν ελέγχει αρκετά τα μέσα ενημέρωσης και τους μηχανισμούς ώστε να μπορεί να ωθήσει τα πράγματα με τον τρόπο του χωρίς πολλές ερωτήσεις, τουλάχιστον στο εσωτερικό της Τουρκίας.
Αυτό άλλαξε το 2019. Το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα κέρδισε οριακά τις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα. Τα αποτελέσματα συγκλόνισαν τον Ερντογάν που διέταξε την επανάληψη των εκλογών στην Κωνσταντινούπολη. Τρεις μήνες αργότερα, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Εκρέμ Ιμάμογλου αύξησε το περιθώριο νίκης του σε σχεδόν 10 %, Ένα αποτέλεσμα πολύ σημαντικό για να το παραβλέψει ακόμη και η μονταζιέρα του Ερντογάν. Καθώς η Τουρκία πλησιάζει τόσο τη συμβολικά σημαντική εκατονταετηρίδα της τον επόμενο χρόνο όσο και τις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, ο Ερντογάν ανησυχεί. Ξέρει ότι υπό κανονικές συνθήκες δεν μπορεί να κερδίσει.
Ο Ερντογάν δεν είναι δημοκράτης. Κάποτε του άρεσε κυνικά η δημοκρατία ως ένα τραμ. Το οδηγούσε όσο πιο μακριά μπορούσε και μετά αποχωρούσε. Ωστόσο, υπάρχουν όρια στη δύναμή του και τώρα χρειάζεται μια δικαιολογία είτε για να αναβάλει εκλογές είτε για να αποσπάσει την προσοχή των Τούρκων με εθνικιστικές ενέργειες, όπως επί παραδείγματι μια σύγκρουση με την Ελλάδα.
Ο Ερντογάν όμως δεν είναι ανόητος. Αφού ο Βλαντιμίρ Πούτιν βαλτώθηκε στην Ουκρανία, πρέπει να προβάλει την ετοιμότητα της Τουρκίας. Άλλωστε, μετά το πραξικόπημα του 2016, ο Ερντογάν εκκαθάρισε τον στρατό. Οι τουρκικές ειδικές δυνάμεις μπορεί να πολεμήσουν τους Αρμένιους στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ή να επιτεθούν σε Κούρδους και τους Γεζίντι στη Συρία και το Ιράκ με drones και μαχητικά F-16, αλλά η μάχη ενάντια σε μία χώρα μέλος του ΝΑΤΟ είναι ένα εντελώς διαφορετικό ζήτημα. Ο στρατός της Ελλάδας μπορεί να είναι μόνο το ένα τέταρτο του μεγέθους του στρατού της Τουρκίας, αλλά η Ελλάδα υπερτερεί σε ηθικό, εκπαίδευση και εξοπλισμό.
Πώς μπορεί λοιπόν η Τουρκία να επισπεύσει την κρίση;
Ο Ερντογάν πιθανότατα θα παραδειγματιστεί από την μεθοδολογία της Κίνας. Ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός έχει καταλάβει πολλούς βράχους και υφάλους στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, τους οποίους όχι μόνο τους έχει μετατρέψει σε στρατιωτικές βάσεις, αλλά χρησιμοποίησε επίσης την κατοχή τους για να ενισχύσει τις παράνομες αξιώσεις του Πεκίνου να επεκτείνει την αποκλειστική οικονομική ζώνη του πάνω από το 90 τοις εκατό των υδάτων της Θάλασσας της Νότιας Κίνας. Η Κίνα ενήργησε αργά και σκόπιμο με μια λεγόμενη στρατηγική κοπής σαλαμιών, χωνεύοντας κομμάτια αλλά ποτέ δεν δαγκώνει τόσα πολλά με μια κίνηση για να μην προκάλεσε τους γείτονες ή τις Ηνωμένες Πολιτείες σε σημείο πολέμου.
Ο Ερντογάν και ο υπουργός Άμυνας του Χουλουσί Ακάρ αμφισβητούν ολοένα και περισσότερο την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου, επιδιώκοντας ουσιαστικά να ξαναγράψουν και να ερμηνεύσουν ξανά τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 και τις επακόλουθες συμβάσεις και συμφωνίες. Είναι στο Αιγαίο που ο Ερντογάν πιθανότατα θα κάνει την κίνησή του, με το επιχείρημα ότι είναι Τούρκοι και δεν ανήκουν στην Ελλάδα.
Τουρκικά αεροσκάφη παρενόχλησαν στο παρελθόν κατοίκους του Καστελλόριζου, μόλις ενάμισι μίλι από τις ακτές της Τουρκίας, αλλά η επιδίωξη να καταλάβει ένα νησί με σχεδόν 500 Έλληνες κατοίκους θα ανάγκαζε έναν γενικευμένο πόλεμο που ο Ερντογάν ελπίζει να αποφύγει.
Τους τελευταίους μήνες η Τουρκία κάνει υπερπτήσεις πάνω από το Αγαθονήσι, το Φαρμακονήσι, την Κανδελιούσσα και την Κίναρο. Οι Τούρκοι χρησιμοποιούν επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη και drones στις υπερπτήσεις τους, συνήθως ερευνώντας τα νησιά μεταξύ τρεις και πέντε το πρωί. Το καθένα είναι μικρό. Το Αγαθονήσι, το βορειότερο νησί των Δωδεκανήσων, βρίσκεται μόλις οκτώ μίλια μακριά από τις τουρκικές ακτές και φιλοξενεί λιγότερους από 200 Έλληνες. Η κοινότητα του Φαρμακονησίου, λίγο λιγότερο από 14 μίλια νότια, είναι ακόμη μικρότερη. Πριν από μια δεκαετία, είχε μόλις δέκα κατοίκους.
Ενώ η Κανδελιούσσα είναι ακατοίκητη, είναι στρατηγικής σημασίας και ανήκει στον δήμο Νισύρου, ο οποίος έχει περίπου 1.000 κατοίκους. Επειδή η Κανδελιούσσα είναι πιο δυτικά από πολλά άλλα ελληνικά νησιά, ένα τουρκικό φυλάκιο θα υπερπηδούσε ουσιαστικά τα ελληνικά νησιά προς τα ανατολικά, σφίγγοντας τον κλοιό γύρω τους και επιτρέποντας στην Τουρκία να τα αποκλείσει. Η Κίναρος, επίσης ακατοίκητη, είναι ακόμα πιο δυτικά, το δεύτερο δυτικότερο νησί των Δωδεκανήσων μετά την Αστυπάλαια.
Ο Ερντογάν μπορεί να αποβιβάσει πεζοναύτες ή ειδικές δυνάμεις στο νησί για να αναγκαστεί η Ελλάδα να τις απομακρύνει. Αυτή η διπλωματική κρίση θα μπορούσε να αναζωογονήσει τη θρησκευτική βάση του Ερντογάν και τους Τούρκους εθνικιστές. Ο Ερντογάν θα μπορούσε ταυτόχρονα να επιμείνει ότι οποιαδήποτε κριτική εναντίον του θα είναι προδοτική. Εάν η κρίση οδηγήσει σε στρατιωτική αψιμαχία, ο Ερντογάν θα μπορούσε να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να ακυρώσει εντελώς τις εκλογές.
Ο Ερντογάν μπορεί επίσης να υπολογίζει στην τήρηση ίσων αποστάσεων από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, για παράδειγμα, μέχρι πρόσφατα παρατηρούσε και τις δύο πλευρές για υπερπτήσεις, παρόλο που η Τουρκία πετάει πάνω από το ελληνικό έδαφος και όχι το αντίστροφο.
Εάν η Τουρκία δημιουργήσει ένα τετελεσμένο γεγονός, ο Ερντογάν μπορεί να ελπίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη και τα Ηνωμένα Έθνη θα του επιτρέψουν να βαλτώσει την Ελλάδα σε ανειλικρινείς διαπραγματεύσεις, ενώ θα αποδεικνύει γεγονότα επί τόπου, έχοντας πάντα στο μυαλό του τις επί 50 χρόνια αναποτελεσματικές συζητήσεις στο Κυπριακό.
Πολύ συχνά, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ αφήνουν τον εαυτό τους ανενόχλητο, μια τάση από την οποία κάποιοι επιτιθέμενοι αναζητούν πλεονέκτημα. Είναι σημαντικό τόσο η Ουάσιγκτον όσο και οι Βρυξέλλες να ενεργούν προληπτικά.
Οποιαδήποτε τουρκική κίνηση στα ελληνικά νησιά θα πυροδοτήσει μια στρατιωτική απάντηση κατά των τουρκικών δυνάμεων σε αυτά τα νησιά που θα ταπείνωναν τον Ερντογάν και θα επιτάχυναν την πτώση του, με εκλογές ή χωρίς. Ο Ερντογάν μπορεί να θέλει να τον αγκαλιάσουν ως σουλτάνο και να τον θυμούνται ως πιο συνεπακόλουθο από τον Ατατούρκ, αλλά πρέπει να καταλάβει σήμερα ότι αν ακολουθήσει αυτή την πορεία δράσης, το μέλλον του θα είναι τουλάχιστον παρόμοιο με αυτό του Αργεντινού δικτάτορα Λεοπόλντο Γκαλτιέρι που έπεσε από την εξουσία και φυλακίστηκε μετά την αποτυχία να καταλάβει τα νησιά Φώκλαντ.
Με πληροφορίες από nationalinterest.org
* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (www.antoniosvasileiou.gr).