Ο Ερντογάν απειλεί να εκτροχιάσει τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «πριν αλέκτωρ φωνήσε τρις», υποστήριξε ότι η Σουηδία πρέπει να εκδώσει 73 άτομα τα οποία η Άγκυρα κατηγορεί για τρομοκρατία, διαφορετικά θα αντιμετωπίσει τον κίνδυνο το κοινοβούλιο της χώρας του να επιβάλει εκ νέου βέτο στην προσπάθεια της χώρας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Καμία όμως τέτοια δέσμευση δεν περιλαμβάνεται στο κείμενο του κοινού μνημονίου κατανόησης (MOU) που υπεγράφη από την Τουρκία μαζί με τη Σουηδία και τη Φινλανδία στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής που υπεγράφη την παραμονή της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ, από την οποία φαίνεται να έχουν ξεπεραστεί οι αντιρρήσεις της Τουρκίας, για την αποδοχή των δύο σκανδιναβικών κρατών στη δυτική στρατιωτική συμμαχία.

Το κείμενο αναφέρει ότι η Στοκχόλμη και το Ελσίνκι θα διαχειριστούν τα εκκρεμή αιτήματα απέλασης ή έκδοσης της Τουρκίας. Όμως ο Ερντογάν, γνωστός για τη διαστρέβλωση της αλήθειας, είπε στους δημοσιογράφους ότι «η Σουηδία έδωσε την υπόσχεση της ότι 73 τρομοκράτες θα εκδοθούν και θα απελαθούν στην Τουρκία. . . Θα δούμε αν θα τους δώσουν ή όχι.»

Ο Τούρκος πρόεδρος προειδοποίησε ότι η είσοδος της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ δεν θα συμβεί, εάν δεν επικυρωθεί από το κοινοβούλιο της χώρας του, το οποίο ελέγχεται από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και τους υπερεθνικιστές συμμάχους του. Δήλωσε επίσης ότι η Σουηδία και η Φινλανδία πρέπει να κρατήσουν τον λόγο τους. Εάν δεν το κάνουν, αυτή η επικύρωση δεν θα έρθει στο κοινοβούλιο.

Η επιμονή του Ερντογάν, που έγινε στην τελευταία συνέντευξη Τύπου της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ, χαλάει αυτό που μέχρι τότε ήταν ένα γεγονός που επικεντρωνόταν σταθερά στην προβολή της δυτικής ενότητας γύρω από την αντίθεση του στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την υποστήριξη για ενίσχυση της άμυνας του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη.

Το Υπουργείο Εξωτερικών της Σουηδίας δεν απάντησε αμέσως στα αιτήματα της Τουρκίας, αλλά αξιωματούχοι στη Στοκχόλμη είχαν προηγουμένως τονίσει ότι οι αποφάσεις για τις εκδόσεις λαμβάνονται από το Σουηδικό δικαστικό σύστημα και όχι από πολιτικούς.

Το αίτημα της Τουρκίας παρουσιάζει σημαντική αύξηση του αριθμού των ατόμων που ο Ερντογάν ζήτησε να εκδοθούν σε προηγούμενα στάδια των διαπραγματεύσεων, αίτημα που είχε απορριφθεί από Σουηδούς αξιωματούχους.

Οι Τούρκοι αξιωματούχοι χαιρέτησαν τη συμφωνία που επιτεύχθηκε με τα δύο σκανδιναβικά κράτη ως νίκη για τον Ερντογάν, ο οποίος εξασφάλισε κατ’ αυτούς την πολυπόθητη συνάντηση με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάϊντεν, αφού απέσυρε τις αντιρρήσεις του για την αποδοχή εισδοχής στο ΝΑΤΟ των δύο Σκανδιναβικών χωρών.

Ο Μπάϊντεν χρησιμοποίησε τη συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογο του στη Μαδρίτη, για να τονίσει ότι ο Λευκός Οίκος υποστήριξε και υποστηρίζει την πώληση αμερικανικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία, η οποία επιδιώκει με αυτά να καλύψει το κενό που έχει δημιουργηθεί, με υπαιτιότητα του Ερντογάν, στην πολεμική αεροπορία της.

Η δήλωση του Μπάϊντεν επί του θέματος στους δημοσιογράφους ήταν ότι «Θα πρέπει να τους πουλήσουμε τα αεροσκάφη F-16 και να εκσυγχρονίσουμε επίσης αυτά τα τζετ, δεν είναι προς το συμφέρον μας να μην το κάνουμε αυτό».

Ωστόσο, ο Μπάϊντεν είπε ότι η υποστήριξη του για την πώληση των F-16 δεν είναι «quid pro quo» (μια χάρη για μια χάρη), ακόμα κι αν πίστευε ότι θα μπορούσε να βοηθήσει να πειστεί το Κογκρέσο να δώσει την «ευλογία» του, όπως απαιτείται για τις εξαγωγές όπλων των ΗΠΑ.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ επαίνεσε την Τουρκία μετά την τριμερή συμφωνία, υποστηρίζοντας ότι η αποδοχή της Σουηδίας και της Φινλανδίας θα ενισχύσει τη συλλογική ασφάλεια του ΝΑΤΟ και θα ωφελήσει ολόκληρη τη διατλαντική συμμαχία.

Ωστόσο, η ασαφής γλώσσα του μνημονίου που επετεύχθη από τις τρεις χώρες και με τη διαμεσολάβηση ανώτατων αξιωματούχων του ΝΑΤΟ, αφήνει τεράστια περιθώρια για διαφωνίες.

Το κείμενο υπόσχεται ότι η Στοκχόλμη και το Ελσίνκι δεν θα παράσχουν υποστήριξη σε κουρδικές ομάδες που η Άγκυρα θεωρεί τρομοκρατικές, ούτε  στο κίνημα Γκιουλέν που η Τουρκία κατηγορεί ότι σχεδίασε το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Εμπεριέχει επίσης τον όρο να άρουν το de facto εμπάργκο όπλων κατά της Τουρκίας, που ισχύει από το 2019.

Εκτιμώ ότι ο Ερντογάν, ο οποίος αντιμετωπίζει μια δύσκολη εκστρατεία για την επανεκλογή του στις εκλογές που θα διεξαχθούν πριν από τον Ιούνιο του 2023, θα μπορούσε να αναζωπυρώσει τη διαμάχη σε μια προσπάθεια να τονώσει τη δημόσια υποστήριξη του στο εσωτερικό της χώρας.

Φαίνεται ότι το μνημόνιο κατανόησης (MOU) μεταξύ Τουρκίας, Σουηδίας και Φινλανδίας είναι μια εκδήλωση βαθιάς παρανόησης ή/και παρερμηνείας, επειδή οι τρεις χώρες θα έχουν μπροστά τους ένα τεράστιο και ευαίσθητο σε κάθε μία από τις χώρες αυτές έργο μέχρι να το εκτελέσουν πραγματικά πριν φτάσουν στην επικύρωση της εισδοχής των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ.

Είναι ολοφάνερο ότι ο Ερντογάν θα εμφανίσει μαξιμαλιστικές απαιτήσεις τις οποίες οι δύο δημοκρατικές Σκανδιναβικές χώρες θα είναι αδύνατον να τις ικανοποιήσουν και έτσι το πρόβλημα θα διαιωνιστεί εις βάρος της ενότητας του ΝΑΤΟ και υπέρ των σχεδίων του Πούτιν για διάσπαση της δυτικής συμμαχίας.

 

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (www.antoniosvasileiou.gr).