Η κίνηση του Ερντογάν στο ΝΑΤΟ, δεν έχει στόχο τον αποκλεισμό της Σουηδίας και της Φινλανδίας.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Το ότι ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα έβαζε άλλη μία νάρκη στα θεμέλια του ΝΑΤΟ ήταν ξεκάθαρα αναμενόμενο και έτσι, δεν θα μπορούσε παρά να απορήσει κανείς που οι σύμμαχοι της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και οι σκανδιναβικές χώρες εξεπλάγησαν από τις δηλώσεις του Ερντογάν, ότι η κυβέρνησή του δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει τις αιτήσεις εισόδου της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, δεδομένου ότι, ιδιαίτερα η πρώτη, «φιλοξενούσαν τρομοκράτες του PKK».

Επίσης, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο επικεφαλής σύμβουλος του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, χρειάστηκε να παρέμβει και να αποδυναμώσει τη δήλωση του αφεντικού του, λέγοντας ότι η Τουρκία δεν είχε κλείσει την πόρτα, πράγμα που σημαίνει ότι είχε τεθεί το σκηνικό για αυτό που η Άγκυρα θέλει να δει ως «μεγάλη διαπραγμάτευση». Ο Καλίν ακολουθεί ένα συνηθισμένο μοτίβο: Όποτε ο Ερντογάν είναι υπερβολικός, παρεμβαίνει με έναν πυροσβεστήρα στο χέρι.

Αργότερα, η εικόνα έγινε ελαφρώς πιο ξεκάθαρη, όταν ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου μίλησε μετά από συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στο Βερολίνο. Συγκεκριμένα έθεσε ξεκάθαρα ότι η Σουηδία και η Φινλανδία πρέπει να σταματήσουν να υποστηρίζουν τρομοκρατικές ομάδες στις χώρες τους, να παράσχουν εγγράφως σαφείς εγγυήσεις ασφαλείας και να άρουν όλες τις απαγορεύσεις εξαγωγών στην Τουρκία, εάν θέλουν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.

Η Ann Linde, η Σουηδή ομόλογος του Τσαβούσογλου, υπογράμμισε ότι δεν υπάρχει συμφωνία για το θέμα με την Τουρκία και ότι και οι δύο πλευρές αποφάσισαν να αφήσουν τις συζητήσεις στους διπλωμάτες τους.

Λοιπόν, τι παίζει εδώ; Πώς αποκωδικοποιείται η τελευταία κίνηση της Άγκυρας;

Πρώτα και κύρια, ούτε η Σουηδία ούτε η Φινλανδία έχουν καμία σχέση με τις κινήσεις που προκλήθηκαν μάλλον ξαφνικά από τον Ερντογάν. Ο προβληματισμένος πρόεδρος της Τουρκίας αισθάνεται αυξανόμενη πολιτική πίεση στο εσωτερικό του λόγω μιας τεράστιας συστημικής κρίσης, που κορυφώνεται από μια απότομη οικονομική παρακμή.

Οι προκλήσεις για την πολιτική επιβίωση του Ερντογάν συσσωρεύονται ενόψει των εκλογών που πρέπει να διεξαχθούν τον Ιούνιο του επόμενου έτους. Οι συνεχώς ασταθείς κινήσεις του στην εξωτερική πολιτική την τελευταία δεκαετία τον έχουν ήδη αναγκάσει σε μια σειρά ανατροπών στη Μέση Ανατολή. Χρειάζεται χρήματα και νιώθει ότι πρέπει να διορθώσει τις σχέσεις του με τον Λευκό Οίκο και ειδικότερα με το Κογκρέσο. Η κυβέρνηση του κομίζει κλάδο ελαίας στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τους Σαουδάραβες, αλλά δεν απάντησαν με το είδος της οικονομικής υποστήριξης που περίμενε. Το ζήτημα των πυραυλικών συστημάτων S-400 που αγοράστηκαν από τη Ρωσία το 2019 έχτισαν επίσης ένα τείχος μεταξύ της κυβέρνησης του και της Ουάσιγκτον.

Ο Ερντογάν είναι γνωστός θιασώτης του χάους, αρκεί να δει την ευκαιρία να βγει με νικηφόρο χέρι. Όμως οι προσπάθειες του δεν φέρνουν πάντα επιτυχία. Τον τελευταίο καιρό, η τύχη του φαίνεται να εξαντλείται. Η τεράστια έξοδος των Ουκρανών στην ΕΕ τον εμποδίζει να χρησιμοποιήσει την απειλή «να στείλει Σύριους πρόσφυγες στην Ευρώπη» ως πολιτική κάρτα και νιώθει τεράστια πίεση από τους αντιπάλους του στην Τουρκία να στείλει Σύριους πίσω στη χώρα τους.

Το Κογκρέσο των ΗΠΑ, το οποίο έχει ήδη ενωθεί ενάντια στην αγορά των ρωσικών πυραύλων και τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση, δεν κλείνει τα μάτια καθώς προσπαθεί ανεπιτυχώς να κάνει μια έμμεση επίθεση γοητείας παρουσιάζοντας την Τουρκία ως τον χρήσιμο ενδιάμεσο μεταξύ του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και του ουκρανικού αντιπάλου του Volodymyr Zelensky. Για λόγους realpolitik, το ΝΑΤΟ επέτρεψε στην σύμμαχο Τουρκία να κινείται στα όρια.

Η χρήση της Σουηδίας και της Φινλανδίας ως πρόσχημα για τη δημιουργία κρίσης στο ΝΑΤΟ έχει έναν στόχο, την κυβέρνηση Μπάϊντεν. Πρώτον, ο Ερντογάν χρειάζεται πολύ μια ενίσχυση της αμαυρωμένης πολιτικής του εικόνας και επομένως πιο άμεση επαφή με τον Μπάϊντεν, ο οποίος τον κρατάει σε απόσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο πρώτος θέλει να τον πάρουν στα σοβαρά και να τον ακούσουν, για αυτό και κλιμακώνεται.

Δεύτερον, ο Ερντογάν πρέπει να πείσει την Ουάσιγκτον να του επιτρέψει να αγοράσει μεγάλο αριθμό αναβαθμισμένων μαχητικών αεροσκαφών F-16, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι έχει εκτινάξει τις πιθανότητες συμμετοχής του στο πρόγραμμα F-35 μέσω της λανθασμένης τακτικής του να προχωρήσει στην αγορά του Ρωσικού συστήματος S-400.

Τρίτον, ο Ερντογάν είναι απογοητευμένος που ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προσκλήθηκε να συναντηθεί με τον Μπάϊντεν τη και στη συνέχεια να μιλήσει σε κοινή συνεδρίαση του Κογκρέσου των ΗΠΑ. Σε αυτή τη σπάνια συγκέντρωση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πρωθυπουργός της Ελλάδος, άδραξε την ευκαιρία να ενημερώσει και να προειδοποιήσει τους Αμερικανούς νομοθέτες για τις σοβαρές απειλές για την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας που βλέπει από τον ανατολικό γείτονα και σύμμαχο του ΝΑΤΟ, την Τουρκία. Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι καθώς οι σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας βελτιώνονται σε ιστορικά επίπεδα, η θέση της Τουρκίας στο πλαίσιο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ κινδυνεύει να παραμείνει σε ιστορικό χαμηλό.

Οπότε, ξεκάθαρα, με λίγα λόγια, η Σουηδία και η Φινλανδία μπορεί να επιλέξουν να παραμείνουν στο παρασκήνιο, σηκώνοντας τους ώμους τους, καθώς η πραγματική αντιπαράθεση γίνεται μεταξύ Μπάϊντεν και Ερντογάν.

Δεν είναι αδύνατο ο Μπάϊντεν να ακολουθήσει μια προσέγγιση βήμα προς βήμα, να πείσει το Κογκρέσο ή να το παραγκωνίσει (όπως έκανε ο Τράμπ με το πρόγραμμα των F-35 στα ΗΑΕ), για να ευχαριστήσει την Άγκυρα.

Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, ένα σημείο στοιχειώνει τον Μπάϊντεν. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ είχε δεσμευτεί για την ενίσχυση των δημοκρατιών παγκοσμίως και βλέπει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ως την απόλυτη δοκιμασία της δημοκρατίας έναντι της απολυταρχίας. Το δίλημμα του είναι πώς να αντιμετωπίσει έναν σύμμαχο του ΝΑΤΟ που κρατά περίπου 50.000 πολιτικούς κρατούμενους, 12.000 Κούρδους πίσω από τα κάγκελα και μετατοπίζεται σε μια πλήρη απολυταρχία, ενώ μάχεται με τον Πούτιν. Η κίνηση του Ερντογάν να εμποδίσει την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ αποκαλύπτει ακόμη περισσότερο αυτό το παράδοξο.

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (www.antoniosvasileiou.gr).