Τέσσερις χάρτες που εξηγούν τη σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Η Ρωσία εξαπέλυσε την Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου μια πολύπλευρη επίθεση κατά της Ουκρανίας. Ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε τη στρατιωτική επιχείρηση σε προηγούμενη ομιλία του, λέγοντας ότι στόχος της επίθεσης ήταν η «αποστρατιωτικοποίηση» και η «αποναζιστικοποίηση» της χώρας.

Δέκα πέντε ημέρες μετά την εισβολή, οι ουκρανικές δυνάμεις, προς το παρόν, αποκρούουν τις ρωσικές επιθέσεις σε μεγάλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας, του Κιέβου.

Η Μόσχα βλέπει την Ουκρανία ως ένα σημαντικό προστατευτικό μέσο έναντι του ΝΑΤΟ. Όμως η Ουκρανία βλέπει τη Ρωσία ως επιτιθέμενο που, ακόμη και πριν από την εισβολή, είχε ήδη καταλάβει τμήματα της ουκρανικής επικράτειας.

Οι αυτονομιστές στο Ντόνετσκ και το Λουχάνσκ, με την υποστήριξη της Ρωσίας, πολεμούν τις ουκρανικές κυβερνητικές δυνάμεις από το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία και υποστήριξε τη δημιουργία αυτονομιστικών θυλάκων στο ανατολικό τμήμα της χώρας.

Ακολουθούν τέσσερις χάρτες που εξηγούν τις βαθιές ρίζες της σύγκρουσης και πού βρίσκονται τα πράγματα αυτή τη στιγμή.

Πώς συνδέονται ιστορικά η Ρωσία και η Ουκρανία;

Οι ιστορικοί δεσμοί χρονολογούνται ήδη από τον 9ο αιώνα, όταν μια ομάδα ανθρώπων που ονομάζονταν Ρως μετέφεραν την πρωτεύουσά τους στο Κίεβο, μια κληρονομιά που επικαλείται συχνά ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν όταν υποστηρίζει ότι η Ουκρανία είναι στενά δεμένη με τη Ρωσία.

Η Ουκρανία ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης έως ότου κήρυξε την ανεξαρτησία της τον Αύγουστο του 1991.

Η Ουκρανία χρησίμευε ως στρατηγικό τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης, με μεγάλη γεωργική βιομηχανία και σημαντικά λιμάνια στον Εύξεινο Πόντο.

Η ιστορική σύνδεση των χωρών είναι ρητορικά παρούσα στις τρέχουσες εντάσεις. «Είμαι βέβαιος ότι η πραγματική κυριαρχία της Ουκρανίας είναι δυνατή μόνο σε συνεργασία με τη Ρωσία… Μαζί πάντα ήμασταν και θα είμαστε πολλές φορές πιο δυνατοί και πιο επιτυχημένοι, γιατί είμαστε ένας λαός», έγραψε ο Πούτιν τον περασμένο Ιούλιο.

Γιατί ενδιαφέρεται ο Πούτιν αν η Ουκρανία θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ;

Το ΝΑΤΟ ιδρύθηκε το 1949 για την προστασία από τη σοβιετική επιθετικότητα. Έκτοτε, η συμμαχία επεκτάθηκε σε 30 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών της Λιθουανίας, της Εσθονίας και της Λετονίας. Η συνθήκη ορίζει ότι εάν ένα έθνος δεχθεί εισβολή ή επίθεση από τρίτο μέρος, όλα τα έθνη του ΝΑΤΟ θα κινητοποιηθούν συλλογικά για την υπεράσπισή του.

Το Κρεμλίνο απαιτεί εγγυήσεις από το ΝΑΤΟ ότι η Ουκρανία και η Γεωργία,  μια άλλη πρώην σοβιετική δημοκρατία στην οποία η Ρωσία εισέβαλε για λίγο το 2008, δεν θα ενταχθούν στη συμμαχία. Η κυβέρνηση Μπάϊντεν και οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ λένε ότι ο Πούτιν δεν μπορεί να αρνηθεί αυτό το δικαίωμα στην Ουκρανία, αλλά τίποτα δεν είναι στα σκαριά για να παραχωρήσει στη χώρα ένταξη σύντομα.

Η ένταξη οποιασδήποτε χώρας στη συμμαχία θα αύξανε το αποτύπωμα του ΝΑΤΟ κατά μήκος των συνόρων της Ρωσίας.

Ποια μέρη της Ουκρανίας έλεγχε η Ρωσία πριν από την τρέχουσα εισβολή;

Το 2014, οι ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις προσάρτησαν την Κριμαία στον Εύξεινο Πόντο. Οι αυτονομιστές που υποστηρίζονται από τη Μόσχα ανέλαβαν επίσης τον έλεγχο των ανατολικών βιομηχανικών περιοχών του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ, που βρίσκονται στα σύνορα της Ρωσίας. Η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία έχει στοιχίσει τη ζωή σε περίπου 14.000.

Σύμφωνα με μια απογραφή του 2001, περισσότερο από το 50 % του πληθυσμού στην Κριμαία και το Ντόνετσκ αναγνώρισε τα ρωσικά ως τη μητρική τους γλώσσα και ο Πούτιν λέει ότι υπερασπίζεται τα δικαιώματα των Ρωσόφωνων σε αυτές τις περιοχές.

Η σύγκρουση στο Ντονμπάς άρχισε να οξύνεται την περασμένη εβδομάδα της ρωσικής εισβολής. Η αποστολή παρατηρητών από τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), καταμέτρησε σχεδόν 600 παραβιάσεις της εκεχειρίας την Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου.

Τη Δευτέρα 21/2, η Ρωσία αναγνώρισε επισήμως τις δύο αυτοαποκαλούμενες δημοκρατίες και ανακοίνωσε ότι θα στείλει στρατεύματα εκεί. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν την Τρίτη 22/2, ότι οι ρωσικές δυνάμεις έφτασαν στους αυτονομιστικούς θύλακες. Το Κρεμλίνο δήλωσε την Τρίτη ότι η αναγνώριση των αυτονομιστικών εδαφών περιλαμβάνει και περιοχές που ελέγχονται από την κυβέρνηση του Κιέβου. Αυτή η ανακοίνωση έθεσε τις βάσεις για μια πλήρους κλίμακας επίθεση σε στόχους σε ολόκληρη τη χώρα, ξεκινώντας νωρίς την Πέμπτη 24/2.

Υπάρχουν αυτονομιστικές περιοχές που συνδέονται με τη Ρωσία σε άλλες χώρες;

Ναί. Αυτές οι «παγωμένες συγκρούσεις» υπάρχουν από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Υπάρχουν στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες του Αζερμπαϊτζάν, της Μολδαβίας και της Γεωργίας και θεωρούνται ευρέως ως μέρος της ευρύτερης στρατηγικής του Κρεμλίνου για επέκταση της επιρροής της.

Στην Υπερδνειστερία, οι φιλορώσοι αυτονομιστές αποχώρησαν από τη Μολδαβία το 1991, λέγοντας ότι ταυτίζονται περισσότερο με την Ουκρανία και τη Ρωσία παρά με τη νεοσύστατη δημοκρατία της Μολδαβίας που συνδέθηκε περισσότερο με τη Ρουμανία.

Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ένας εθνοτικά αρμενικός θύλακας εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων του Αζερμπαϊτζάν, έγινε αμφισβητούμενη περιοχή μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και την ανεξαρτησία και των δύο χωρών. Τον Σεπτέμβριο του 2020, χιλιάδες στρατιώτες σκοτώθηκαν και ολόκληρα χωριά εκτοπίστηκαν σε μια αιματηρή σύγκρουση που κράτησε έξι εβδομάδες. Η τελική ειρηνευτική συμφωνία έγινε με τη μεσολάβηση του Πούτιν, δείχνοντας πώς η Ρωσία έχει γίνει βασικός μεσολαβητής ισχύος σε μια σύγκρουση που χρονολογείται από τη σοβιετική εποχή. Ρώσοι ειρηνευτικές δυνάμεις περιπολούν τώρα τον θύλακα.

Η Αμπχαζία και η Νότια Οσετία έχουν ουσιαστικά αποχωριστεί από τη Γεωργία με τη ρωσική βοήθεια και οι δύο κήρυξαν ανεξαρτησία στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και παραμένουν στρατηγικά συνδεδεμένες με το Κρεμλίνο.

Με πληροφορίες από washingtonpost.com

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (www.antoniosvasileiou.gr).