Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πιθανότατα θα επιβάλει ισχυρές οικονομικές κυρώσεις εάν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, αλλά το μπλοκ θα δυσκολευτεί να λάβει τιμωρητικά μέτρα υψηλού αντίκτυπου ως απάντηση σε άλλες, πιο πιθανές πράξεις ρωσικής επιθετικότητας.
Τις τελευταίες ημέρες, οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν εντείνει τις συζητήσεις τους σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης μιας πιθανής κλιμάκωσης της σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Ενώ τα κράτη μέλη συμφωνούν ότι μια ρωσική εισβολή θα προκαλούσε οικονομικές και πολιτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας, το μπλοκ είναι εσωτερικά διχασμένο σχετικά με τον τρόπο αντίδρασης σε εκστρατείες παραπληροφόρησης, κυβερνοεπιθέσεις, προσπάθειες αποσταθεροποίησης της ουκρανικής κυβέρνησης ή διακοπές στον εφοδιασμό φυσικού αερίου στην Ουκρανία, όπως είναι μερικές από τις πολλές επιλογές της Ρωσίας.
Οι κυβερνήσεις της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής πιστεύουν ότι μια κυβερνοεπίθεση ή μια εκστρατεία παραπληροφόρησης θα πρέπει να είναι αρκετή για να προκαλέσει κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά ορισμένες δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις υπερασπίστηκαν μια πιο προσεκτική προσέγγιση, υποστηρίζοντας ότι θα ήταν δύσκολο να εντοπιστούν οι δράστες πίσω από τέτοιες ενέργειες.
Λαμβάνοντας υπόψη τις πολλαπλές επιλογές της Ρωσίας να επιτεθεί στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πιθανό να εξετάσει διάφορες εναλλακτικές και να λάβει μια απόφαση μόνο αφού η Μόσχα κάνει την κίνηση.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται αυτήν τη στιγμή μια λίστα πιθανών κυρώσεων, αλλά δεν θα την αποκαλύψει, εκτός εάν η Ρωσία επιδείξει άμεση επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας. Οι επιλογές της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνουν την επιβολή ελέγχων εξαγωγών σε ρωσικά προϊόντα, τη στόχευση της ικανότητας της Μόσχας να μετατρέπει ξένο συνάλλαγμα, την εφαρμογή αυστηρότερων κυρώσεων στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας (πιθανώς επικεντρωμένη αρχικά στη μεταφορά τεχνολογίας), την επιβολή περιορισμών στην πρόσβαση της Ρωσίας στη δυτική τεχνολογία ημιαγωγών, την απαγόρευση των δυτικών κεφάλαια από την αγορά ρωσικού κρατικού χρέους. Ακόμη εξετάζεται η προσθήκη περισσότερων προσώπων που βρίσκονται κοντά στον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, στη λίστα ταξιδιωτικών απαγορεύσεων και δεσμεύσεων περιουσιακών στοιχείων τους που βρίσκονται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ωστόσο, πιο δραστικές ενέργειες, όπως η διακοπή της πρόσβασης της Ρωσίας στο παγκόσμιο δίκτυο χρηματοοικονομικών μηνυμάτων SWIFT ή η επιβολή ευρειών κυρώσεων τύπου Ιράν στον ρωσικό τομέα πετρελαίου και φυσικού αερίου, είναι απίθανο να υλοποιηθούν πριν την πραγματική εισβολή, λόγω του οικονομικού πλήγματος που θα είχαν τέτοιες ενέργειες στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι στενοί εμπορικοί και επενδυτικοί δεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Ρωσία εξηγούν επίσης γιατί η ΕΕ θα είναι πιο απρόθυμη από τις Ηνωμένες Πολιτείες (που έχουν συγκριτικά ασθενέστερους οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία) να επιβάλει επώδυνες κυρώσεις. Αλλά η πιθανότητα ισχυρότερων κυρώσεων της ΕΕ θα αυξηθεί σημαντικά εάν η Ρωσία εξαπολύσει μια πλήρη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία.
Η Ρωσία είναι μεγάλος προμηθευτής προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων λιπασμάτων, αλουμινίου, χάλυβα και νικελίου στην Ευρώπη, πράγμα που σημαίνει ότι οι αυστηροί έλεγχοι των εξαγωγών θα διαταράξουν επίσης τις ευρωπαϊκές αλυσίδες εφοδιασμού. Στη Ρωσία δραστηριοποιούνται μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες σε τομείς από τον τραπεζικό έως την αυτοκινητοβιομηχανία και θα επηρεαστούν αρνητικά από τις οικονομικές απαγορεύσεις και τις εξαγωγές.
Η Ρωσία είναι ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που δίνει στη Μόσχα κάποια μόχλευση στις συναλλαγές της με τις Βρυξέλλες. Οι εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας στην Ευρώπη βρίσκονται σε μειωμένα επίπεδα εδώ και αρκετούς μήνες, γεγονός που συνέβαλε στην άνοδο των τιμών της ενέργειας σε ολόκληρη την ήπειρο σε μια εποχή που τα αποθέματα βρίσκονται σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα.
Η γερμανική κυβέρνηση παραμένει εσωτερικά διχασμένη σχετικά με το αν θα εμποδίσει τη λειτουργία του αγωγού Nord Stream 2 που υποστηρίζεται από τη Ρωσία. Στα τέλη του 2021, η κυβέρνηση έδωσε την απόφαση στα χέρια της ρυθμιστικής αρχής ενέργειας της Γερμανίας, η οποία επί του παρόντος αξιολογεί εάν ο αγωγός συμμορφώνεται με τους κανόνες της ΕΕ.
Μια επίσημη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία θα αύξανε σημαντικά την πιθανότητα η γερμανική κυβέρνηση να μπλοκάρει τον αγωγό, αλλά άλλες ηπιότερες επιθετικές ρωσικές ενέργειες, θα μπορούσαν να επιτρέψουν στο Βερολίνο να διατηρήσει την τρέχουσα διφορούμενη θέση του για το θέμα.
Οι εσωτερικές διαιρέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορούσαν να πείσουν τη Ρωσία ότι οποιεσδήποτε επιθέσεις κατά της Ουκρανίας που υπολείπονται μιας στρατιωτικής εισβολής θα έχουν ανεκτές οικονομικές συνέπειες. Οι Βρυξέλλες είναι πιθανό να υιοθετήσουν μια προοδευτική προσέγγιση για τις κυρώσεις, προσαρμόζοντας τες στη σοβαρότητα των ενεργειών της Μόσχας και κάνοντας τες έτσι ώστε να υπόκεινται σε τροποποιήσεις.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης, ορισμένες κυβερνήσεις της ΕΕ ήδη ζητούν να εξαιρεθούν ορισμένες εταιρείες ή υφιστάμενες συμβάσεις (όπως για την προμήθεια ενέργειας) από πιθανές κυρώσεις. Επιπλέον, οι κυρώσεις από ολόκληρη την ΕΕ απαιτούν ομόφωνη υποστήριξη από τα 27 μέλη της Ένωσης, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιορισμένα μέτρα για να κατευνάσουν ορισμένα κράτη μέλη.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ρωσία είναι πιο πιθανό να αυξήσει την υποστήριξη προς τους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία, να εξαπολύσει κυβερνοεπιθέσεις κατά της ουκρανικής κυβέρνησης ή/και να διεξάγει εκστρατείες αποσταθεροποίησης με στόχο το Κίεβο. Όλες δηλαδή τις ενέργειες που πιθανότατα θα προκαλούσαν μια πιο ήπια αντίδραση από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σύγκριση με μια γενικευμένη εισβολή.
Η Μόσχα πιθανότατα θα διατηρήσει επίσης τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη σχετικά χαμηλές και θα αρνηθεί να μειώσει τις τιμές για τους υποψήφιους αγοραστές προκειμένου να διατηρήσει τη μόχλευση στις διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και να αποθαρρύνει τις Βρυξέλλες από την επιβολή επώδυνων οικονομικά κυρώσεων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι εσωτερικά διχασμένη στο θέμα των εξαγωγών όπλων στην Ουκρανία, μια απόφαση που τα κράτη μέλη θα συνεχίσουν να λαμβάνουν σε ατομικό επίπεδο. Επίσης η χορήγηση πρόσθετης οικονομικής βοήθειας στο Κίεβο είναι λιγότερο αμφιλεγόμενη και η ΕΕ είναι πιθανό να αυξήσει τις επιχορηγήσεις και τα δάνεια για την ουκρανική κυβέρνηση τις επόμενες εβδομάδες.
Ενδεικτική είναι η στάση της Γερμανίας που εμπόδισε την Εσθονία, σύμμαχο του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου, να παράσχει στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία, αρνούμενη να εκδώσει άδειες για όπλα γερμανικής προέλευσης που θα εξάγονται στο Κίεβο. Ομοίως σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, την Πολωνία και άλλους συμμάχους, η γερμανική κυβέρνηση έχει αρνηθεί να εξάγει φονικά όπλα απευθείας στην Ουκρανία.
Με πληροφορίες από stratfor.com
* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (www.antoniosvasileiou.gr).