Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και το ολέθριο θαύμα της νίκης.

Γράφει ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*.

Πριν από είκοσι χρόνια, μια μεγάλη τρομοκρατική επίθεση στο έδαφος των ΗΠΑ, συγκλόνισε μια χώρα που πολλοί φανταζόταν ότι ήταν τόσο άτρωτη όσο και πανίσχυρη. Σήμερα, φαίνεται σχεδόν κατάλληλο οι Ηνωμένες Πολιτείες να γιορτάσουν την 20ή επέτειο αυτής της επίθεσης υπό το σοκ του ατιμωτικού τέλους της επέμβασης στο Αφγανιστάν. Το αν αυτό το σοκ θα είναι αρκετό για να μελετηθούν τα λάθη των τελευταίων 20 ετών, δεν είναι καθόλου βέβαιο.

Αυτή η μελέτη όμως είναι απαραίτητη, διότι εάν ο ατέλειωτος παγκόσμιος πόλεμος κατά της τρομοκρατίας που ακολούθησε την 11η Σεπτεμβρίου απέτρεψε άλλη τρομοκρατική επίθεση στο εσωτερικό των ΗΠΑ, το έκανε με τεράστιο κόστος. Ενώ το μεγαλύτερο μέρος της Αμερικής αντικατοπτρίζει φυσικά αυτήν την εβδομάδα όλους τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου μεταμόρφωσαν τη χώρα και τον κόσμο, αυτό που φαίνεται να έχει αλλάξει περισσότερο είναι η κατανόηση μας για τον αντίκτυπο και τα όρια του είδους της στρατιωτικής δύναμης που εξαπέλυσε τα τελευταία 20 χρόνια.

Υπάρχει ευρεία συμφωνία, ότι η εξαγωγή βίας βιομηχανικής κλίμακας από τις ΗΠΑ, θα συνεχίσει να έχει αντίκτυπο σε μεγάλες περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Νότιας Ασίας για μια ακόμη επόμενη γενιά. Από την ανατροπή του καθεστώτος των Ταλιμπάν 1 το 2001, έως την άνοδο των Ταλιμπάν 2 το 2021, το Αφγανιστάν κατατάσσεται σταθερά στο κατώτατο σημείο των παγκόσμιων δεικτών για την κατάσταση της ειρήνης και των συγκρούσεων δίπλα στο Ιράκ, την Υεμένη, τη Συρία, το Πακιστάν και τη Σομαλία. Και στις έξι χώρες, οι αμερικανικές μπότες στο έδαφος, τόσο εμφανείς όσο και κρυφές, ήταν ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό ενός χείμαρρου βίαιης δυσλειτουργίας που έχει σκοτώσει και τραυματίσει εκατομμύρια. Και αν λάβουμε υπόψιν την έκφραση του προέδρου Τζο Μπάϊντεν ότι «στον ορίζοντα» οι επιθέσεις εναντίον των τρομοκρατικών απειλών θα συνεχιστούν για πολύ στο μέλλον, θα υπάρξουν πολύ περισσότερες απώλειες.

Ωστόσο, τα μαθήματα από την αντιτρομοκρατική στρατηγική της Αμερικής δεν έχουν ποτέ αθροιστεί πραγματικά. Σε ακατέργαστους αριθμούς, το έργο Costs of War του Πανεπιστημίου Brown εκτιμά ότι σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχουν σκοτωθεί σε εμπόλεμες ζώνες μετά τις 11 Σεπτεμβρίου. Οι ερευνητές στο Brown κατέληξαν επίσης στο συμπέρασμα, ότι οι δαπάνες για την ατελείωτη καταδίωξη ισλαμιστών εξτρεμιστών ανέρχονται μέχρι στιγμής στα 8 τρισεκατομμύρια δολάρια. +-Από αυτά, περίπου 2,1 τρισεκατομμύρια δολάρια άμεσων δαπανών σε επιχειρήσεις έκτακτης ανάγκης στο εξωτερικό, ενώ οι δαπάνες για τη φροντίδα των αλλοδαπών έφτασαν τα 465 δισεκατομμύρια δολάρια και αναμένεται να φτάσουν τα 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα 30 χρόνια. Συγκρίνετε αυτούς τους αριθμούς με τους 3.400 Αμερικανούς που εκτιμάται ότι σκοτώθηκαν παγκοσμίως από την 11η Σεπτεμβρίου και είναι δίκαιο να αναρωτιόμαστε πού βρίσκονται τα όρια μιας αμερικανικής πολιτικής εθνικής ασφάλειας που υπαγορεύεται από μια ακόρεστη αναζήτηση για ανταπόδοση.

Δυστυχώς, ο μελετητής της τρομοκρατίας Daniel Byman μπορεί να έχει δίκιο στην πρόβλεψη του ότι οι ΗΠΑ θα υιοθετήσουν μια στρατηγική όπως αυτή του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς, όπου το «κούρεμα του γκαζόν» και η αποκεφάλιση της ηγεσίας των εξτρεμιστικών ομάδων, θα γίνει ένα κοινό χαρακτηριστικό της αμερικανικής στρατηγικής εθνικής ασφάλειας. Αλλά με τους αυταρχικούς ηγέτες σε όλο τον κόσμο να συνεχίζουν να «σπέρνουν» το πεδίο εξτρεμισμού, θα υπάρχει άφθονο «γκαζόν» για κούρεμα στο μέλλον. Αν μάθουμε έτσι να ζούμε με την τρομοκρατία, μπορεί να είναι ένα από τα πιο ακριβά μαθήματα της 11ης Σεπτεμβρίου.

Εάν αυτή είναι μία νίκη στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, τι μας λέει για το «επόμενο μεγάλο γεγονός» που φαίνεται να οδηγείται ο κόσμος ήτοι ο μεγάλος ανταγωνισμός δυνάμεων; Σε αυτό το νέο γεγονός, οι ΗΠΑ και η Κίνα θα παραταχτούν στη γραμμή αντιπαράθεσης και θα διεκδικήσουν την πρωτοκαθεδρία στο εμπόριο και την τεχνολογία. Εν τω μεταξύ, μας λένε, η Ρωσία θα λειτουργήσει ως «διαφθορέας». Σε αυτόν τον ανταγωνισμό, όπως σχεδιάστηκε, ο Μπάϊντεν, ο Κινέζος Σι Τζινπίνγκ και ο Ρώσος Βλαντιμίρ Πούτιν, προσπαθούν βασικά να πείσουν όσο το δυνατόν περισσότερους συμμάχους και αμφισβητίες ότι ο ανταγωνισμός μπορεί να κερδηθεί. Κανείς στο Πεκίνο, την Ουάσινγκτον ή τη Μόσχα, ωστόσο, δεν φαίνεται να είναι σε θέση να καθορίσει πώς μοιάζει η νίκη.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο μεγάλος ανταγωνισμός δύναμης είναι τόσο ολέθριο πρότυπο όσο και ο πόλεμος με τον τρόμο. Καθώς παλεύουμε με την κληρονομιά της 11ης Σεπτεμβρίου, δύο δεκαετίες, φαίνεται προφανές ότι η έννοια της αποφασιστικής νίκης στον αγώνα μεταξύ κρατών ή αντίπαλων στρατιωτικών οργανώσεων, είναι εξίσου ένα λαμπρό θαύμα σε απόσταση, όπως η νίκη κατά της εξτρεμιστικής τρομοκρατίας.

Πώς, λοιπόν, μοιάζει το μέλλον της ασφάλειας τα επόμενα 20 χρόνια; Ίσως ο ευκολότερος τρόπος για να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση είναι να περιγράψουμε αυτό που είναι λιγότερο πιθανό να συμβεί. Δεν υπάρχουν νίκες στο ανταγωνισμό για κυριαρχία στην τεχνητή νοημοσύνη, στον κυβερνοχώρο ή στο διάστημα. Θα είναι λίγοι οι νικητές στην προσπάθεια να πλοηγηθούν ανταγωνιστικά στις επιπτώσεις των ακραίων κλιματικών αλλαγών. Αντ’ αυτού, η επισιτιστική ανασφάλεια, ο μαζικός εκτοπισμός και η οικονομική αναστάτωση θα γίνουν σταδιακά το νέο φυσιολογικό.

Στην πραγματικότητα, το πιο δύσκολο μάθημα για τον κόσμο μετά τις 11 Σεπτεμβρίου 2001, μπορεί να είναι ότι το «να κερδίσεις» τα επόμενα 20 χρόνια είναι πολύ πιο πιθανό να μοιάζει με το να επιζείς. Η επιβίωση θα είναι ευκολότερη με ένα παράδειγμα συνεργασίας και εποικοδομητικού ανταγωνισμού. Το σοκ μπορεί να είναι θεραπευτικό και θα χρειαστεί να είναι.

Με πληροφορίες από worldpoliticsreview.com

* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (www.antoniosvasileiou.gr).