Μετά την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, ο Ελευθέριος Βενιζέλος στην υπ’ αριθ. 88263 διαταγή ανέφερε:
«Κρίνω πολιτικώς σκόπιμον να καταληφθή το ταχύτερον Χιμάρα και υψωθεί εκεί Ελληνική Σημαία. Προς τον σκοπόν τούτον δύνασθε να διαθέσητε εθελοντικόν τι Σώμα αποβιβαζόμενον δια θαλάσσης εις Χιμάραν υπό την ηγεσίαν αυτού του Σπυρομήλιου. Το πράγμαν ευκταίον, αν είναι δυνατόν να γίνη μέχρις της Κυριακής, λαμβανομένου υπ’ όψη ότι η Πύλη εζήτησε απ’ ευθείας ανακωχήν, δια να διαπραγματευθή τους προκαταρκτικούς όρους της ειρήνης, συμφέρον δε έχομεν κατά την ανακωχήν ταύτην η δράσις μας να είναι γνωστόν να έχη επεκταθή μέχρι του βορείου μέρους της διεκδικήσεως μας. Μόλις αναχωρήση δια θαλάσσης δια Χιμάραν Σώμα, δύνασθε να μοι αναγγείλητε την κατάληψιν ως γενομένην ήδη, ίνα γνωσθή δημοσία δια του τύπου».
Στην Κέρκυρα είχε συγκεντρωθεί εθελοντικό σώμα δυνάμεως 2.000 Ηπειρωτών, με επικεφαλής τον Χειμαρριώτη ταγματάρχη χωροφυλακής Σπύρο Σπυρομήλιο. Η δύναμη αυτή ενισχύθηκε από 200 Κρήτες εθελοντές υπό τους οπλαρχηγούς Γαλερό, Πολυξύγγη, Παπαγιαννάκη και Τζουλιάκη, που εστάλησαν από τον διοικητή της Στρατιάς Ηπείρου Κωνσταντίνο Σαπουντζάκη.
Η δύναμη αυτή επιβιβάστηκε στον Ατμομυοδρόμωνα «Αχελώο» την αυγή της 5ης Νοεμβρίου και στις 7:30 το πρωί , αποβιβάστηκε στα Σπήλια της Χειμάρρας χωρίς να συναντήσουν αντίσταση. Μετά την παράδοση της τουρκικής φρουράς ο Ταγματάρχης Σπυρομήλιος εισήλθε στο κάστρο της Χειμάρρας στις 2 το μεσημέρι και ύψωσε στο Διοικητήριο τη γαλανόλευκη. Η Χειμάρρα ήταν ελεύθερη.
Μόλις αποβιβάστηκε το απόσπασμα του Σπυρομήλιου, ο ελληνικός πληθυσμός της πόλης εξεγέρθηκε κατά της οθωμανικής Κατοχής και κήρυξε την Ένωση με την Ελλάδα.
Μετά την επιτυχία του κινήματος, ο Σπυρομήλιος πρότεινε στον τότε πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο την άμεση προώθηση των Ελληνικών Δυνάμεων προς τον Αυλώνα, αλλά ο Βενιζέλος ήταν αρνητικός από τον φόβο ότι αυτό θα προκαλούσε την αντίδραση της Ιταλίας. Το απόσπασμα Σπυρομήλιου και οι Χειμαρριώτες εθελοντές, μετά την ανακήρυξη της αλβανικής ανεξαρτησίας, στις 28 Νοεμβρίου, αντιμετώπισαν και απώθησαν τις επιθέσεις αλβανικών ομάδων, και μπόρεσαν να ελέγξουν την παράκτια ζώνη μεταξύ των Αγίων Σαράντα και του Αυλώνα.
Η Χειμάρρα παρέμεινε σε ελληνικό έλεγχο σε ολόκληρη τη διάρκεια των επιχειρήσεων των Βαλκανικών Πολέμων και τον Φεβρουάριο του 1914, αντιδρώντας στην απόφαση των μεγάλων δυνάμεων να την εντάξουν στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος, κήρυξε την αυτονομία της. Στις 15 Φεβρουαρίου 1914 προσχώρησε στην Προσωρινή Κυβέρνηση της Βορείου Ηπείρου, με επικεφαλής τον Γεώργιο Χρηστάκη-Ζωγράφο. Το Μάρτιο του 1914 υπεγράφη το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας, που ίδρυε την Αυτόνομο Δημοκρατία της Βορείου Ηπείρου, όπου εντάχθηκε και η Χειμάρρα. Στα τέλη Ιουλίου 1914 συγκλήθηκε η Πανπειρωτική Διάσκεψη στο Δέλβινο, για να επικυρωθούν οι όροι του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας από τους Βορειοηπειρώτες εκπροσώπους.
Οι εκπρόσωποι της Χειμάρρας, παρ’ όλες τις πιέσεις του Ελληνικής Κυβέρνησης για αποδοχή του Πρωτοκόλλου και για αυτονομία εντός της αλβανικής επικράτειας, αποχώρησαν ζητωκραυγάζοντας υπέρ της Ένωσης με την Ελλάδα και αυτός ήταν ο λόγος που επί εποχής Ενβέρ Χότζα οι Χειμαρριώτες αντιμετωπίστηκαν με ιδιαίτερη σκληρότητα .
Ακολουθεί η ιστορική προκήρυξη του Αρχηγού Σπυρομήλιου:
«Προς Χειμαρριώτας
Χειμαρριώται!
Καταλαμβάνων εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου του Α΄ και της Ελληνικής Κυβερνήσεως την Επαρχίαν Χειμάρρας, κηρύσσω αυτήν ελευθέραν ως αναπόσπαστον τμήμα της μίας και αδιαιρέτου μεγάλης Ελληνικής Πατρίδος. Πληρούται ούτω ο πόθος πολλών γενεών αίτινες επότισαν την γην ταύτην με το αίμα των και προσέφερον εις την πατρίδα τας μεγαλυτέρας των θυσιών. Φέρων μεταξύ Υμών τα αγαθά της ελευθερίας, της νομίμου τάξεως και ισοπολιτείας, τρέφω την αδιάσειστον ελπίδα ότι λησμονούντες το πικρόν παρελθόν θέλετε τηρήσει απέναντι των γειτόνων υμών Μουσουλμάνων την αξιοπρεπή εκείνην στάσιν ην υπαγορεύουσιν οι νόμοι του Ελληνικού Κράτους και τα αισθήματα λαού ανδρείου και ευγενούς ως υπήρξε πάντοτε ο ελληνικός λαός.
Η υπερτάτη δύναμις ήτις ιθύνει τας τύχας της ανθρωπότητος, εν τη ατελευτήτω αυτής ευσπλαχνία ηυδόκησεν ίνα τεθή σήμερον τέρμα εις τα μακραίωνα υμών δεινά και δωρήση εις Υμάς ότι επόθησαν όλοι οι γίγαντες εκείνοι οίτινες εις τον βωμόν της πατρίδος προσέφεραν θυσίαν ευπρόσδεκτον και περικαλλή, την πολύτιμον και άληστον αυτών ύπαρξιν. Ο Ελληνικός Στρατός φέρει προς υμάς ουχί τον τρόμον του κατακτητού αλλά το χάρμα της ελευθερίας και την ένωσιν υμών μετά των λοιπών μελών της Ελληνικής οικογενείας, ίνα του λοιπού με τους αυτούς παλμούς και αγάπην περιβάλλεται την ταλαιπωρηθείσαν πατρίδα μας και με ενιαίαν εθνική ψυχή δοξάσητε τον δοτήρα παντός αγαθού προ του οποίου σήμερον εν συντριβή και ικεσία κλίνει ευγνωμονούσα και γόνυ και αυχένα ολόκληρος η Ελληνική φυλή.
Χειμαρριώται! Με την απόλυτον πεποίθησιν ότι και τώρα όπως πάντοτε θα ταχθήτε υπό την ιεράν σημαία της Πατρίδος συναγωνιζόμενοι μετ’ εμού του φυσικού σας Αρχηγού και των υπ’ εμέ γενναίων θέλετε μετά γενναιότητος και αυταπαρνήσεως υπερασπισθή της ελευθερίαν σας εναντίον παντός εχθρού, αναδεικνυόμενοι άξιοι απόγονοι των εν Αραχώβη, Μεσολογγίω, Πέτα και λοιπά μέρη πεσόντων προγόνων σας.
Χειμάρρα, 5–11–1912, ο Αρχηγός Σπύρος Σπυρομήλιος ».
Με πληροφορίες από Himara.gr