Οι Ρώσοι μισθοφόροι δεν θα κάνουν έναν πολύ κακό πόλεμο ακόμη χειρότερο.

Γράφει ο Αντγος (εα) Αντώνης Βασιλείου με πληροφορίες από worldpoliticsreview.com

Τα πρωτοσέλιδα των ειδήσεων αυτή την εβδομάδα προειδοποιούσαν ότι η Ρωσία στρατολογεί μισθοφόρους για να κλιμακώσει τις επιχειρήσεις της στην Ουκρανία. Περίπου 16.000 μαχητές από τη Συρία και άλλα αραβικά κράτη έχουν ήδη προσφερθεί εθελοντικά, ενωμένοι με τους εκατοντάδες Ρώσους μισθοφόρους που φέρεται να επιχειρούσαν ήδη στην Ουκρανία.

Λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη έχουν χρησιμοποιήσει ιδιωτικοποιημένη βία στο παρελθόν, φαίνεται απίθανο οι μισθοφόροι να εισαγάγουν παράγοντες κινδύνου που θα μπορούσαν να κάνουν τη σύγκρουση πολύ χειρότερη από ό,τι είναι ήδη. Αυτό λέει κάτι τόσο για την τρέχουσα κατάσταση του πολέμου στην Ουκρανία, όσο και για τη μεγαλύτερη δυναμική που περιβάλλει τη χρήση μισθοφόρων δυνάμεων.

Η χρήση μισθοφόρων ή ιδιωτικοποιημένης δύναμης δεν είναι φυσικά νέο φαινόμενο στον πόλεμο και δεν είναι καινούργιο για τη Ρωσία. Υπήρξε μια πρόσφατη αναζωπύρωση των κρατών που στράφηκαν σε ιδιωτικοποιημένη δύναμη για να υποστηρίξουν τις πολεμικές τους προσπάθειες, που ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια των πολέμων των Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Οι ΗΠΑ και άλλοι εταίροι του συνασπισμού προσέλαβαν ιδιωτικές εταιρείες ασφαλείας για να κάνουν τα πάντα, από τη φύλαξη βάσεων και φυλακών, την εκπαίδευση της αστυνομίας, την παροχή πληροφοριών στον στρατό των ΗΠΑ και την τεχνική ή υλικοτεχνική υποστήριξη. Συγκριτικά, οι ιδιωτικές εταιρείες ασφαλείας είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σώμα που δραστηριοποιήθηκε στο Ιράκ, το οποίο ξεπερνούσε μόνο ο στρατός των ΗΠΑ.

Η Ρωσία άργησε λίγο να υιοθετήσει αυτήν την τάση, με την εμπλοκή της στη Συρία που ξεκίνησε το 2013 και στη συνέχεια με την απόσχιση της Κριμαίας από την Ουκρανία το 2014. Έκτοτε, ρωσικές ιδιωτικές εταιρείες ασφαλείας και μισθοφόροι έχουν εμφανιστεί σε έως και 30 χώρες από το 2014. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο η Ρωσία χρησιμοποιεί ιδιωτικές εταιρείες ασφαλείας και μισθοφόρους, διαφέρει από τη δυτική εξωτερική ανάθεση που παρατηρείται στο Ιράκ και το Αφγανιστάν και επομένως παράγει διαφορετικούς κινδύνους.

Η πιο διαβόητη από τις ρωσικές ιδιωτικές εταιρείες ασφάλειας είναι η επονομαζόμενη Wagner Group, γιατί παρόλο που παρουσιάζεται ως ιδιωτική εταιρεία που λειτουργεί χωριστά από το κράτος, ο Όμιλος Wagner έχει τόσο ισχυρούς δεσμούς με το Κρεμλίνο που τείνει να θεωρηθεί επέκταση του ρωσικού μηχανισμού ασφαλείας.

Η διφορούμενη κατάσταση του Ομίλου Wagner του επιτρέπει να λειτουργεί ως μέρος της μεγαλύτερης στρατηγικής υβριδικού πολέμου της Ρωσίας, ενώ επιτρέπει στο Κρεμλίνο να διατηρήσει μια εύλογη άρνηση σχετικά με τη συμμετοχή του σε ξένες συγκρούσεις. Στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, τη Συρία και τη Λιβύη, όπου θα ήταν πολύ ευαίσθητο για το Κρεμλίνο να στείλει οποιονδήποτε εκτός από «άοπλους» συμβούλους, οι μαχητές Wagner έχουν παρέμβει για να κερδίσουν έδαφος και βασικά τακτικά πλεονεκτήματα.

Σε χώρες όπως η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και το Μάλι, οι ρωσικές εταιρείες ασφαλείας βοήθησαν επίσης τη ρωσική κυβέρνηση να καλλιεργήσει σχέσεις βοήθειας για την ασφάλεια με τις εγχώριες αρχές, ενώ εξάγει πολύτιμους πόρους όπως πολύτιμους λίθους και ορυκτά για κέρδος, συχνά εις βάρος των δυτικών σχέσεων και στρατηγικών σε αυτές χώρες.

Το ανεξάρτητο καθεστώς του ομίλου Wagner, και το επίπεδο άρνησης που δημιουργεί αυτό για τη Ρωσία, είναι χρήσιμο γιατί σε πολλές από αυτές τις χώρες, τέτοιες επιχειρήσεις θα απαγορευόταν από εμπάργκο όπλων, κυρώσεις ή άλλους φραγμούς.

Όταν η Ρωσία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επέλεξαν να επέμβουν στη Λιβύη για λογαριασμό του στρατηγού Khalifa Haftar, ηγέτη του αυτοαποκαλούμενου Εθνικού Στρατού της Λιβύης, το έκαναν έμμεσα, επιτρέποντας τις επιχειρήσεις της ομάδας Wagner και προσλαμβάνοντας χιλιάδες Σύριους, Τσαντούς και Σουδανούς μισθοφόρους. Ιδιωτικές εταιρείες ασφαλείας όπως ο όμιλος Wagner, καθώς και δυτικοί εργολάβοι ασφαλείας, όπως ο πρώην ηγέτης της Blackwater Erik Prince, παρείχαν ένα εταιρικό μέτωπο μέσω του οποίου στέλνονταν προηγμένα όπλα, αεροπλάνα και εξοπλισμός στη Λιβύη, παρακάμπτοντας το εμπάργκο όπλων των Ηνωμένων Εθνών.

Όλα αυτά έχουν καταστήσει τους μισθοφόρους και τις εταιρείες τους κρίσιμο μέρος της στρατηγικής ασφαλείας της Ρωσίας σε διάφορους τομείς. Αλλά στο πλαίσιο μιας πλήρους και άμεσης αντιπαράθεσης όπως η σημερινή σύγκρουση στην Ουκρανία, οι μισθοφόροι απλώς δεν είναι τόσο χρήσιμοι για τη Ρωσία.

Πριν από την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου, ήταν εύλογο ότι στελέχη του Ομίλου Wagner θα είχαν χρησιμοποιηθεί ως μέρος μιας επιχείρησης ψευδούς σημαίας στην Ουκρανία, παρόμοια με τον ρόλο τους στην κατάληψη της Κριμαίας. Μια τέτοια επιχείρηση θα μπορούσε να είχε κάνει καλή χρήση των ρωσόφωνων μισθοφόρων που θα μπορούσαν να ενωθούν με τον τοπικό πληθυσμό, αλλά να απορριφθούν εάν χρειαζόταν.

Κάποιοι έχουν αναφέρει ότι στελέχη του Wagner περιφέρονται γύρω από το Κίεβο σε μια μυστική αποστολή για να δολοφονήσουν τον Ουκρανό Πρόεδρο Volodymyr Zelensky. Διόλου απίθανο να έχει συμβεί. Μισθοφόροι έχουν σίγουρα προσληφθεί ως δολοφόνοι ή έχουν αναπτυχθεί ως ομάδες δολοφονίας στο πρόσφατο παρελθόν. Υπάρχουν όμως και άλλα μέσα κράτησης, εξουδετέρωσης ή ακόμα και δολοφονίας του Ζελένσκι, από τα οποία η Ρωσία, με το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν δολοφονίας με πολιτικά κίνητρα, πιθανότατα δεν απέχουν και πολύ.

Μισθοφόροι έχουν χρησιμοποιηθεί μερικές φορές για να καλύψει τον αριθμό των στρατευμάτων που απαιτούνται σε μια σύγκρουση καθώς και για να διατηρήσουν τον επίσημο αριθμό των θυμάτων σε χαμηλά επίπεδα. Η χρήση αναδόχων ασφαλείας από τις ΗΠΑ στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και τη Συρία, σε ορισμένα σημεία που προσλήφθηκαν σε αριθμό ισοδύναμο ή μεγαλύτερο από αυτόν των αμερικανικών δυνάμεων, διατήρησε τον συνολικό αριθμό των επίσημων στρατευμάτων εντός των ορίων του Κογκρέσου. Στην Υεμένη και τη Λιβύη, δεκάδες χιλιάδες Σουδανοί, Τσαντοί, Σύριοι και άλλοι ξένοι μαχητές μεταφέρθηκαν από διάφορα ξένα και εθνικά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, για να σώσουν τα δικά τους στρατεύματα από μεγαλύτερες απώλειες. Και όπου τα μέλη της ομάδας Βάγκνερ υπέστησαν απώλειες, για παράδειγμα στη Συρία, τράβηξαν ελάχιστη προσοχή στο εσωτερικό, κρύβοντας κάπως το ανθρώπινο κόστος του ρωσικού επεκτατισμού στον τομέα της ασφάλειας την τελευταία δεκαετία.

Στην τρέχουσα σύγκρουση στην Ουκρανία, ο τεράστιος αριθμός των τακτικών ρωσικών δυνάμεων και οι μεγάλες απώλειες που επιστρέφουν στο σπίτι είτε με σακούλες, είτε καθόλου, θα καταστήσει πιο δύσκολο για το Κρεμλίνο να καλύψει το πολιτικό κόστος της σύγκρουσης αναθέτοντας τον αγώνα σε μερικές χιλιάδες Ρώσους μισθοφόρους. Ωστόσο, αυτός μπορεί να είναι ο επιδιωκόμενος ρόλος των Σύριων μισθοφόρων που μεταφέρονται τώρα στην Ουκρανία, τουλάχιστον για να κρίνουμε από τον ρόλο που έπαιξαν σε άλλες πρόσφατες ρωσικές επιχειρήσεις.

Τέλος, υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες ότι η παρουσία μεγάλων μισθοφορικών δυνάμεων στην Ουκρανία, θα αυξήσει την κλίμακα των παραβιάσεων και των παραβάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράττονται επί του παρόντος εκεί.

Η Ομάδα Βάγκνερ παρακολουθήθηκε από καταγγελίες για εγκλήματα πολέμου, εξωδικαστικές δολοφονίες, εξαναγκαστικές εξαφανίσεις και άλλες εγκληματικές πράξεις σε πολυάριθμες επιχειρήσεις. Επιβλήθηκαν ακόμη και κυρώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση τον Δεκέμβριο για φερόμενες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ουκρανία, τη Συρία, τη Λιβύη και άλλες χώρες. Το επίπεδο της βίας που διαπράττεται από τις συριακές στρατιωτικές δυνάμεις έχει επίσης δημιουργήσει συγκεκριμένες ανησυχίες σχετικά με το αν οι Σύριοι μισθοφόροι θα φέρουν μαζί τους το ρεπερτόριο του αδιάκριτου αστικού πολέμου και φρικαλεοτήτων στην Ουκρανία.

Ωστόσο, είναι πιθανό αυτοί οι πολλές χιλιάδες μισθοφόροι να προκαλέσουν ουσιαστικά μεγαλύτερη ζημιά από το ρωσικό πυροβολικό, τις αεροπορικές προσβολές και τις πολιορκίες. Οι 16.000 νέοι μισθοφόροι θα αποτελούν μόνο ένα μικρό κλάσμα της συνολικής δύναμης σε σύγκριση με τους 100.000 έως 180.000 στρατιώτες του ρωσικού στρατού.

Η χρήση πολιορκητικών τακτικών από τον ρωσικό στρατό και η αδιαφορία του για τη δολοφονία αμάχων Ουκρανών είναι αυτό που γεμίζει ομαδικούς τάφους στη Μαριούπολη σήμερα. Αυτό είναι κάτι περισσότερο από αυτό που θα μπορούσε να επιτύχει οποιαδήποτε μικρή ανάπτυξη μαχητών Wagner.

Συνολικά, η εισαγωγή μισθοφόρων δυνάμεων φαίνεται απίθανο να μετατοπίσει ή να επιδεινώσει σημαντικά την τρέχουσα δυναμική των συγκρούσεων στην Ουκρανία. Αυτό από μόνο του είναι μια ισχυρή δήλωση σχετικά με το μέγεθος των ρωσικών παραβάσεων.

Την περασμένη δεκαετία, ο Όμιλος Wagner και άλλοι μισθοφόροι που συνδέονται με τη Ρωσία έχουν παραβιάσει τα εμπάργκο όπλων, έχουν δημιουργήσει συγκρούσεις, έχουν δημιουργήσει φαινόμενα spoiler και έχουν αποσπάσει πλούτο από εύθραυστα κράτη. Αλλά αυτό που ήταν πιο επιζήμιο από οποιαδήποτε πράξη ήταν ο τρόπος με τον οποίο αυτές οι λειτουργίες προώθησαν συλλογικά τη στρατηγική υβριδικού πολέμου της Ρωσίας, υπονομεύοντας τη συλλογική ειρήνη και τον πολυμερή συντονισμό με τρόπους που δεν δημιουργούσαν επαρκείς κυρώσεις ή αποτρεπτικά μέτρα στη ρωσική επιθετικότητα.

Τελικά, αυτό που είναι πιο προβληματικό για τις μισθοφορικές ή ιδιωτικοποιημένες δυνάμεις μπορεί να μην είναι η παρουσία ή η συμπεριφορά τους αυτή καθαυτή, αλλά ο τρόπος με τον οποίο τα κράτη τις χρησιμοποιούν για να αποφύγουν την ευθύνη για περαιτέρω επιθετικότητα.