Σαν σήμερα πριν 65 χρόνια τρείς εθνικοί μάρτυρες δολοφονήθηκαν από Άγγλους στρατιώτες. Ο Δημήτριος Χριστοδούλου, ο Σωτήριος Τσαγκάρης και ο Στυλιανός Λένας.
Χριστοδούλου Δημήτριος
Γεννήθηκε στο χωριό Δερύνεια, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 5 Αυγούστου 1936.
Έπεσε στις 17 Φεβρουαρίου 1957 σε συμπλοκή με Άγγλους στρατιώτες, σε τοποθεσία μεταξύ Ποταμίτισσας – Πελενδρίου.
Γονείς : Χριστόδουλος Δημητρίου και Φρόσω Χριστοδούλου
Αδέλφια : Λευτέρης, Γιαννούλα, Ανδρέας, Κοκής, Μαργαρίτα, Χρυσούλα και Κωστάκης
Ο Δημήτριος Χριστοδούλου, ο Δημητράκης όπως τον αποκαλούσαν, τελείωσε το δημοτικό σχολείο Δερύνειας και συνέχισε τη μόρφωσή του στο Γυμνάσιο Αμμοχώστου. Παράλληλα έπαιρνε μαθήματα με αλληλογραφία στο Πρότυπο Σύστημα Μαθημάτων δι’ Αλληλογραφίας, Αθηνών, όπου γράφτηκε ως μαθητής στο Τεχνικό Κέντρο, τμήμα Ραδιοτεχνίας. Επιδίωξή του ήταν να γίνει ηλεκτρολόγος σε πλοία.
Εργαζόταν στην Ηλεκτρική, όπου είχε γοργή επαγγελματική ανέλιξη λόγω των μαθημάτων τα οποία συνέχιζε. Είχε αγοράσει δικό του αυτοκίνητο, πράγμα σπάνιο για την ηλικία του εκείνη την εποχή. Το αυτοκίνητό του το χρησιμοποιούσε και η ομάδα του, στην οποία είχε ενταχθεί με την έναρξη του αγώνα. Στενοί συνεργάτες του, μεταξύ άλλων, ήταν και οι ήρωες Ηλίας Παπακυριακού και Αλέκος Κωνσταντίνου, με τους οποίους πήρε μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις στην περιοχή του. Σε μια από τις επιθέσεις τους εναντίον Άγγλου ταγματάρχη, αναγνωρίστηκε το αυτοκίνητο του Δημητράκη, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τη διαφυγή, και ο ίδιος καταζητήθηκε. Για να αποφύγει τη σύλληψη, κατέφυγε στο αντάρτικο και συνενώθηκε με την ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου στο Παλαιχώρι.
Τα Χριστούγεννα του 1956 η ομάδα του Αυξεντίου χωρίστηκε σε μικρότερες και ο Δημητράκης Χριστοδούλου πήγε με την ομάδα του ήρωα Στυλιανού Λένα. Η ομάδα αυτή, με κέντρο τον Κάτω Αμίαντο, ανέπτυξε πλούσια δράση με ενέδρες εναντίον των Άγγλων, σε σημείο που ο Διγενής διέταξε περιορισμό της δράσης.
Στις 25 Ιανουαρίου 1957 η ομάδα του Λένα υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει προσωρινά τον τομέα της και να εγκατασταθεί πρόχειρα σε γαλαρίες στην περιοχή του χωριού Γεράσα, για να διαφύγει από τις μεγάλης έκτασης επιχειρήσεις των Άγγλων στην Πιτσιλιά, που διεξάγονταν με τη βοήθεια προδοτών.
Επιστρέφοντας στην περιοχή τους, στις 17 Φεβρουαρίου 1957, έπεσαν σε ενέδρα των Άγγλων και ο Δημητράκης Χριστοδούλου σκοτώθηκε στη συμπλοκή που ακολούθησε, μεταξύ Ποταμίτισσας – Πελενδρίου, ενώ ο Λένας τραυματίστηκε και πέθανε ύστερα από σαράντα μέρες.
Τσαγκάρης Σωτήριος
Γεννήθηκε στο χωριό Πελένδρι, της επαρχίας Λεμεσού, το 1925.
Έπεσε σε ενέδρα που έγινε κοντά στο Πελένδρι στις 17 Φεβρουαρίου 1957.
Σύζυγος : Δέσποινα Τσαγκάρη
Παιδιά : Ανδρέας, Γεωργία, Μαρίνα, Σωτηρούλα
Γονείς : Παναγής και Μαρίνα Τσαγκάρη
Αδέλφια : Κώστας, Σωκράτης, Ανδρέας, Δέσποινα, Παρασκευή, Ελλάδα, Κλειώ, Χριστόφορος
Ο Σωτήρης Τσαγκάρης τελείωσε το δημοτικό σχολείο Πελενδρίου και εργαζόταν ως επιπλοποιός στο χωριό του. Με την έναρξη του Αγώνα εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ μαζί με τα αδέλφια του και συνεργάστηκε με τους αντάρτες της περιοχής του ως σύνδεσμος, μεταφορέας πολεμικού υλικού και τροφοδότης στα ορεινά τους κρησφύγετα.
Στις 25 Ιανουαρίου 1957 ο Στυλιανός Λένας οδήγησε τους άνδρες του στο χωριό Γεράσα, για να αποφύγει τη σύλληψη στη διάρκεια μεγάλης έκτασης έρευνας που έκαμαν οι Άγγλοι στην περιοχή του, βοηθούμενοι και από προδότες. Αφού τακτοποίησε πρόχειρα τους αντάρτες του σε παλιές γαλαρίες, που χρησιμοποιούσαν βοσκοί για μάντρες, γύρισε πίσω με τον Παναγιώτη Αριστείδου και επιδόθηκε στην κατασκευή κρυψώνα σε λαγούμι νερού, μεταξύ των χωριών Ποταμίτισσας – Πελενδρίου, για να επαναφέρει τους αντάρτες του πίσω στον τομέα τους, σε μέρος που δεν θα το γνώριζαν οι προδότες.
Στις 17 Φεβρουαρίου 1957 ο Λένας έπεσε σε ενέδρα των Άγγλων σε μικρή απόσταση από το λαγούμι και συνελήφθη βαριά τραυματισμένος. Ο Παναγιώτης Αριστείδου αντιλαμβανόμενος την ύπαρξη στρατού, πήρε το όπλο του Λένα και με μεγάλη προφύλαξη κατόρθωσε να σπάσει τον κλοιό των στρατιωτών και να κατευθυνθεί προς το Πελένδρι, για να συναντήσει το Σωτήρη Τσαγκάρη. Ξεκίνησαν τότε μαζί, για να συναντήσουν τους άλλους αντάρτες, οι οποίοι στο μεταξύ έφυγαν από τις γαλαρίες. Στην πορεία τους έπεσαν σε ενέδρα Άγγλων έξω από το Πελένδρι. Οι στρατιώτες άνοιξαν πυρ εναντίον τους και ο Σωτήρης Τσαγκάρης έπεσε νεκρός. Ο Παναγιώτης πέφτοντας κατά γης εκκένωσε το όπλο του Λένα εναντίον των στρατιωτών, των οποίων τα όπλα σίγησαν και κατόρθωσε να απομακρυνθεί βαριά τραυματισμένος.
Λένας Στυλιανός
Γεννήθηκε στο χωριό Χανδριά, της επαρχίας Λεμεσού, το 1932.
Τραυματίστηκε την 17η Φεβρουαρίου και απεβίωσε στις 28 Μαρτίου 1957 στο αγγλικό νοσοκομείο Ακρωτηρίου, όπου μεταφέρθηκε πληγωμένος, μετά από μάχη.
Γονείς : Χριστοφής και Αθηνά Λένα
Αδέλφια : Παρασκευή, Ελένη, Προκόπης, Ανδρέας, Ιωάννης, Μελπομένη, Κυριακή, Μαρούλα. Άλλα έξι αδέλφια του είχαν πεθάνει στην παιδική τους ηλικία.
Ο Στυλιανός Λένας φοίτησε στο δημοτικό σχολείο Χανδριών και εργαζόταν ως σιδηρουργός στη Λευκωσία. Έδωσε τον όρκο του ΕΜΑΚ μεταξύ των πέντε πρώτων αγωνιστών, το 1954. Ήταν στέλεχος της ΟΧΕΝ. Διακρινόταν για τη βαθιά χριστιανική του πίστη, την τόλμη και την επινοητικότητά του.
Την 1η Απριλίου 1955, ως ένας από τους πέντε πρώτους ομαδάρχες Λευκωσίας, κτύπησε το στρατώνα Γούσλεϋ Μπάρακς στη Λευκωσία επί κεφαλής της ομάδας του. Μετά τις 19 Ιουνίου 1955, οπότε ο Διγενής έδωσε εντολή για επανάληψη της δράσης, συμμετείχε σε απόπειρα εναντίον του Άγγλου κυβερνήτη Αρμιτέιτζ, στην οποία πήρε μέρος και ο ήρωας Μάρκος Δράκος. Τον Αύγουστο του 1955 κατέφυγε στη Λύση, όπου ανέλαβε, κατόπιν εντολής του Διγενή, την εκπαίδευση των εφεδρικών ομάδων δολιοφθορέων του τομέα Αμμοχώστου. Στη συνέχεια κατέφυγε στην περιοχή του Πενταδακτύλου, συνενώθηκε με το Γρηγόρη Αυξεντίου και έλαβε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις εναντίον των Άγγλων. Με την ανάθεση του τομέα Πιτσιλιάς στον Αυξεντίου, το Νοέμβριο του 1955, τον ακολούθησε και ο Λένας, αναλαμβάνοντας, ως ένας από τους υποτομεάρχες του, την περιοχή της νότιας Πιτσιλιάς.
Τον Αύγουστο του 1956, με βάση στρατηγικό σχέδιο του Διγενή, ο τομέας Αυξεντίου χωρίστηκε σε τέσσερις υποτομείς. Ο Λένας τέθηκε επί κεφαλής της ομάδας του τμήματος από τον Άγιο Θεόδωρο μέχρι και τον Άγιο Μάμα, όπου ξεχώρισε για τις θαρραλέες και επιτυχείς επιθέσεις του εναντίον του εχθρού και την κατασκευή χειροβομβίδων και εκρηκτικών συσκευών. Η κατασκευή και η τελειοποίηση των χειροβομβίδων τύπου ΜΚ2 ήταν δικό του έργο. Τόσο συχνές ήταν οι ενέδρες κι οι επιθέσεις του, ώστε τα αγγλικά στρατεύματα κινούνταν στην περιοχή του παίρνοντας πάντοτε Έλληνες ομήρους ως ανθρώπινες ασπίδες. Ο Διγενής του σύστησε μάλιστα να περιορίσει τη δράση του.
Μετά τις προδοσίες στην Πιτσιλιά, τον Ιανουάριο του 1957, ο Λένας οδήγησε την επταμελή ομάδα των ανταρτών του σε ασφαλές καταφύγιο στη ορεινή περιοχή της Γεράσας. Κατόπιν επέστρεψε στον τομέα του με έναν από τους αντάρτες του και διευθέτησε τη μεταφορά ολόκληρου του οπλισμού σε νέες κρύπτες. Στη συνέχεια επιδόθηκε και πάλι σε επιθέσεις εναντίον των Άγγλων.
Στις 17 Φεβρουαρίου 1957 ενέπεσε σε ενέδρα Άγγλων στρατιωτών έξω από το κρησφύγετό του και πληγώθηκε στη μάχη που ακολούθησε. Συνελήφθη βαριά τραυματισμένος και μεταφέρθηκε στο αγγλικό νοσοκομείο Ακρωτηρίου, όπου πέθανε σε 40 μέρες. Τάφηκε στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας από τους Άγγλους για το φόβο λαϊκών εκδηλώσεων.
Αιωνία η μνήμη αυτών.