Το καλοκαίρι του 1823, οι Οθωμανοί με επικεφαλής τον Μουσταή Πασά της Σκόδρας έκαναν νέα εκστρατεία με σκοπό την κατάληψη της οχυρής πόλεως του Μεσολογγίου. Αφού αφού υπέταξε τα Άγραφα αμαχητί, έφτασε σύντομα στο Καρπενήσι.
Παράλληλα, την 28η Ιουλίου 1823, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης συναντήθηκε με τον Μάρκο Μπότσαρη στο Σοβολάκο. Τμήματα του στρατιωτικού σώματος του Καραϊσκάκη ακολούθησαν τον Μπότσαρη, ο οποίος σκόπευε να ανακόψει την νέα εκστρατεία των Οθωμανών, ενώ ο Καραϊσκάκης, ίσως την 6-7 Αυγούστου, αποσύρθηκε στη Μονή Προυσού, με σοβαρά προβλήματα υγείας.
Οι ελληνικές δυνάμεις, που μόλις έφταναν τους 1.250 άντρες, στρατοπέδευσαν στο Μικρό και Μεγάλο Χωριό. Στις 4 Αυγούστου, στρατοπέδευσε στο Κεφαλόβρυσο η εμπροσθοφυλακή του Μουσταή Πασά υπό τον θείο του, Τσελελεδήν μπέη, με 5.000 ή 7.000 Αλβανούς, Γκέκηδες και Μιρδίτες (καθολικούς Αλβανούς).
Η σπουδαιότερη μαρτυρία για την ημερομηνία διεξαγωγής της μάχης προέρχεται από επιστολή του ίδιου του Μάρκου Μπότσαρη προς τον Λόρδο Βύρωνα, με ημερομηνία 8-8-1823, όπου αναφέρει: «Απόψε σκοπεύω κάτι να επιχειρήσω εναντίον ενός σώματος Αλβανών εξ έξ έως επτά χιλιάδων, στρατοπεδευμένων σιμά εις το αυτό μέρος.»
Στις 7 Αυγούστου ο Μάρκος έστειλε κατασκόπους (Τούσιας Μπότσαρης, Ιωάννης Μπαϊρακτάρης, Αθανάσιος Κουτσονίκας κ.ά.) σε αυτό το εχθρικό στρατόπεδο οι οποίοι γύρισαν την άλλη μέρα με πολλές πληροφορίες και πάρθηκαν οι πολεμικές αποφάσεις. Ο Μπότσαρης θα έκανε επίθεση στο Κεφαλόβρυσο ενώ οι υπόλοιποι θα έκαναν επίθεση την ίδια στιγμή από την κορυφογραμμή του χωριού Άγιος Ανδρέας, την τότε θέση Πλατάνια.
Την νύχτα της 8ης προς 9η Αυγούστου, ο Μάρκος Μπότσαρης με δύναμη 450 Σουλιωτών (ή κατά μία άλλη εκδοχή 350) και ένα άλλο σώμα υπό τον Κίτσο Τζαβέλα (το οποίο υποχώρησε μετά από σύντομη ανταλλαγή πυρών) επιτέθηκαν κατά της εμπροσθοφυλακής του οθωμανικού στρατοπέδου στο Κεφαλόβρυσο. Σκοπός του Μπότσαρη ήταν η σύλληψη των αξιωματικών και συγκεκριμένα του Μουσταή.
Οι Αλβανοί είχαν λάβει ελλιπή αμυντικά μέτρα, γεγονός που οδήγησε σε πολλές απώλειες από πλευράς τους, καθώς οι Σουλιώτες εισέβαλαν αθόρυβα στο στρατόπεδό τους. Οι τελευταίοι, μετά από τη χρήση πυροβόλων όπλων, πέρασαν σε επίθεση με γιαταγάνια.
Επικράτησε ταραχή και πανικός στις τάξεις του εχθρού και η φθορά ήταν μεγάλη. Οι Σουλιώτες πίστεψαν ότι είχαν νικήσει, αναγκάστηκαν όμως να υποχωρήσουν όταν διαπίστωσαν ότι ο Μπότσαρης είχε πέσει νεκρός από σφαίρα που τον χτύπησε στο δεξί μάτι, αλλά μόνο ύστερα από την ασφαλή απομάκρυνση του άψυχου σώματος του αρχηγού τους από το πεδίο της μάχης.
Παρά τον αρχικά ελαφρύ τραυματισμό του, συνέχισε να πολεμάει και κατάφερε να νικήσει τους Τουρκαλβανούς. Όμως μια εχθρική σφαίρα έπληξε το μάτι του. Ιστορικοί αναφέρουν πως τότε ο Μπότσαρης είπε πριν ξεψυχήσει: «Αδέλφια, με βάρεσαν».
Οι τουρκικές απώλειες υπήρξαν βαριές, περίπου 800-1.500 άνδρες, σε αντίθεση με τις ελληνικές που ήταν ελάχιστες. Επίσης οι Έλληνες άρπαξαν 690 τουφέκια, 1.000 πιστόλια, δύο σημαίες, πολλά άλογα και μουλάρια και άλλα είδη. Η απώλεια όμως του στρατηγού Μάρκου Μπότσαρη ήταν τεράστια. Τάφηκε στο Μεσολόγγι με μεγάλες τιμές.
Πηγαίνοντας τα παλικάρια του προς το Μεσολόγγι με το νεκρό σώμα του αρχηγού τους για να το ενταφιάσουν, σταμάτησαν για λίγο στον νάρθηκα της Μονής της Παναγίας του Προυσσού και το εναπέθεσαν στο κελί της Παναγίας. Στο νεκρό σώμα του Μάρκου ήλθε ο Γ. Καραϊσκάκης που νοσηλευόταν εκείνη την εποχή στη Μονή και αφού ασπάσθηκε τον νεκρό δακρυσμένος ευχήθηκε και είπε: «Άμποτε να πάω κι εγώ από τέτοιο θάνατο αδελφέ Μάρκο».
Στη συνέχεια η σορός του μεταφέρθηκε από 100 παλικάρια του στο Μεσολόγγι με θριαμβική πομπή στην οποία προηγούνταν οι Τούρκοι αιχμάλωτοι και ακολουθούσαν τα λάφυρα που ήταν ζώα, όπλα, σκηνές, πολεμοφόδια και άλλα στρατιωτικά εφόδια και το ταμείο των εχθρών.Η κηδεία ξεκίνησε την επομένη του θανάτου του 10 Αυγούστου, στο Μεσολόγγι, από το οίκημα του Επάρχου Κωνσταντίνου Μεταξά, για να δειχθεί ότι τον κηδεύει το Έθνος.
Ο ήρωας Μάρκος οδηγήθηκε στην τελευταία του κατοικία 
συνοδευόμενος από όλους τους κατοίκους του Μεσολογγίου μέσα σε κλίμα ανείπωτης θλίψης και οδυρμού και με εξαιρετικά μεγάλες τιμές. Οι Έλληνες αισθάνθηκαν το χαμό του Μ. Μπότσαρη ως εθνική συμφορά και τον θρήνησαν με πολλά δημοτικά τραγούδια. Επίσης για τον θάνατο του Μπότσαρη γράφηκαν επίσης πολλά έντεχνα ποιήματα και φιλοτεχνήθηκαν αρκετοί πίνακες ζωγραφικής.
Μετά την ηρωική Έξοδο και την κατάληψη του Μεσολογγίου από τους Οθωμανούς, οι Τουρκαλβανοί κατά την προσφιλή τους συνήθεια, άνοιξαν τον τάφο του Μπότσαρη αναζητώντας τα πολύτιμα όπλα του.
Τιμούμε τον αητό του Σουλίου Μάρκο Μπότσαρη και τα παλικάρια του και θυμόμαστε τη Μάχη του Κεφαλόβρυσου 8-9 Αυγούστου 1823.
Ακούστε μία από τις πολλές αφηγήσεις και περιγραφές της Μάχης του Κεφαλόβρυσου και του θανάτου του ήρωα Σουλιώτη Μάρκου Μπότσαρη.