Άρθρο Αντιστρατήγου (ε.α.) Αντώνη Βασιλείου*.
Οι τουρκικές δυνάμεις ξεκίνησαν πριν μερικές εβδομάδες μια νέα επίθεση κατά της οργάνωσης PKK (Κουρδικό Εργατικό Κόμμα) στο βόρειο Ιράκ. Αυτή η τελευταία επίθεση ακολουθεί την επιχείρηση «Claw Eagle 2» στο Gare τον Φεβρουάριο, στην οποία οι δυνάμεις της Άγκυρας προσπάθησαν ανεπιτυχώς να απελευθερώσουν 13 κρατούμενους που κρατούσε το ΡΚΚ στην περιοχή Dohuk. Η επιχείρηση, με την ονομασία «Claw Lightning» και «Claw Thunderbolt», περιελάμβανε ρίψεις αλεξιπτωτιστών στις περιοχές Zap, Metina και Avashin.
Οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν μέρος μιάς εντατικοποιημένης τουρκικής στρατιωτικής δραστηριότητας στο βόρειο Ιράκ τους τελευταίους έξι μήνες. Αυτό, με τη σειρά του, είναι ένα στοιχείο σε μια ευρύτερη στρατηγική διεκδίκησης μέσω στρατιωτικής δύναμης που ανέλαβε η Άγκυρα σε μια ευρεία περιοχή τον τελευταίο χρόνο. Ενεργές επιχειρήσεις σε συνεργασία με πληρεξούσια στοιχεία έχουν αναληφθεί στη Συρία, τη Λιβύη και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η Τουρκία έχει επίσης δημιουργήσει σημαντική στρατιωτική παρουσία στο Κατάρ.
Οι τουρκικές δραστηριότητες στο Ιράκ έχουν σημασία πέρα από το άμεσο γεωγραφικό πλαίσιο. Αυτό οφείλεται στο ότι αποκαλύπτουν σχετικά με τη φύση των τουρκικών φιλοδοξιών στις γύρω περιοχές, και αυτό που με τη σειρά του υποδηλώνει σχετικά με τον ρόλο της Τουρκίας ως φαινομενικά δυτικού συμμάχου κατά την προσεχή περίοδο.
Οι τρέχουσες ενέργειες της Τουρκίας στο Ιράκ στρέφονται ειδικά κατά του PKK. Η πρόθεση της είναι να εμποδίσει την οργάνωση αυτή να διατηρήσει την ελεύθερη κυκλοφορία των μαχητών της από το στρατηγείο της στα Όρη Qandil, που βρίσκονται στην περιοχή μεταξύ Ιράκ, Τουρκίας και Ιράν, έως τα σύνορα Ιράκ – Συρίας και το 30% της Συρίας.
Η Τουρκία φοβάται τη δημιουργία μιας μεγάλης, de facto, κυριαρχούμενης από το ΡΚΚ περιοχής που εκτείνεται από το Qandil μέχρι τη βορειοδυτική Συρία. Οι επιχειρήσεις «Claw» στο βόρειο Ιράκ αποτελούν συνεπώς μέρος μιάς σειράς στρατιωτικών επιδρομών που πραγματοποίησε η Τουρκία από το 2016 με σκοπό να χωρίσει την περιοχή της κουρδικής κυριαρχίας σε διαχειρίσιμα κομμάτια.
Η Τουρκία έχει πλέον σημαντική εμπλοκή των δυνάμεων σε αυτές τις de facto ζώνες ασφαλείας στο Ιράκ και τη Συρία. Εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 5.000 τουρκικά στρατεύματα που αναπτύσσονται στο ιρακινό έδαφος. Ο αριθμός των τουρκικών στρατευμάτων στη Συρία κυμαίνεται μεταξύ 12.000-20.000. Υποστηρίζονται από F-16, πυροβολικό και drones. Στο βόρειο Ιράκ δημιουργήθηκε δίκτυο σημείων ελέγχου και φυλακίων και κατά δήλωση του υπουργού Εσωτερικών Suleyman Soylu η Τουρκία σκοπεύει να δημιουργήσει στρατιωτική βάση στη Metina. Αυτό θα ενταχθεί στις εκτιμώμενες 37 στρατιωτικές θέσεις που καθιέρωσε η Τουρκία στο έδαφος του Ιρακινού Κουρδιστάν από την έναρξη των επιχειρήσεων «Claw».
Πηγές στο KRG θεωρούν τις επιχειρήσεις αυτές ως μέρος μιας τουρκικής προσπάθειας να μετατρέψει την αυτόνομη κουρδική περιοχή στο βόρειο Ιράκ σε τουρκική σατραπεία. Η απειλή του PKK, σύμφωνα με αυτήν την άποψη, είναι ένα χρήσιμο πρόσχημα για το σκοπό αυτό.
Τα ευρύτερα στρατηγικά διδάγματα που μπορούν να αντληθούν από την τουρκική δραστηριότητα σε αυτές τις γειτονικές, μερικώς κατακερματισμένες αραβικές χώρες τα τελευταία χρόνια, είναι ότι αφενός μεν η Τουρκία επιδιώκει τον έλεγχο αυτής της περιοχής, στο πλαίσιο των προσπαθειών της για αποκοπή του Qandil και του ΡΚΚ από τις Κουρδικές περιοχές βορειοανατολικά της Συρίας, αφετέρου δε το Ιράν θέλει να τις ελέγξει, ως σημείο εισόδου στη Συρία.
Η Τουρκία έχει καθορισμένες φιλοδοξίες στην ευρύτερη περιοχή της Μοσούλης, την οποία οι Τούρκοι εθνικιστές θυμούνται ως το πρώην Οθωμανικό βιλαέτι της Μοσούλης.
Παρόλες τις τοπικές τριβές, η Τουρκία και το Ιράν δεν βρίσκονται σε σύγκρουση. Ως επί το πλείστον, οι φιλοδοξίες αυτών των χωρών στους σχετικούς τομείς δεν αλληλεπικαλύπτονται ή προσκρούουν η μία στην άλλη. Το ιρανικό σχέδιο πιο νότια δεν αποτελεί εμπόδιο στην επίτευξη των στόχων της Άγκυρας εναντίον των Κούρδων. Το αντίστροφο ισχύει επίσης όσον αφορά τις φιλοδοξίες του Ιράν να φτάσει στη Μεσόγειο και να εδραιώσει το μέτωπο του εναντίον του Ισραήλ. Η Τουρκία έχει εγκαταλείψει αναγκαστικά τις παλιές ελπίδες ανατροπής του Άσαντ και αντικατάστασης του με ένα σουνιτικό ισλαμικό καθεστώς. Ομοίως, στην πολιτική της Βαγδάτης, οι Τούρκοι είναι μόνο μικροί παίκτες, προσφέροντας περιορισμένη υποστήριξη σε έναν αριθμό Σουνιτών Αράβων και Τουρκμένων πολιτικών.
Ούτε η Άγκυρα ούτε η Τεχεράνη θέλουν ένα ισχυρό Ιράκ ή μια ισχυρή Συρία. Αντιθέτως, ο κατακερματισμός αυτών των χωρών ταιριάζει και στους δύο. Και οι δύο είναι ευτυχείς να έχουν αδύναμους γείτονες στων οποίων το έδαφος μπορούν να διεισδύσουν κατά βούληση. Ως επί το πλείστον, ενδιαφέρονται να «δαγκώσουν» διαφορετικά κομμάτια εδάφους. Το Ιράν είναι απασχολημένο με τη δημιουργία περιοχών ελέγχου της πολιτοφυλακής για τη μεταφορά όπλων και ανδρών προς το Λίβανο και το Ισραήλ. Η Άγκυρα δεν έχει ούτε την επιθυμία ούτε τα μέσα να αντιδράσει σε αυτό. Οι δικές της περιοχές ελέγχου, εν τω μεταξύ, στη βόρεια Συρία και το Ιράκ, δεν είναι περιοχές απαραίτητες για αυτό το ιρανικό σχέδιο.
Η Άγκυρα επίσης δεν μπορεί να λειτουργήσει ως προπύργιο κατά της Ρωσίας σε αυτούς τους τομείς. Αντίθετα, οι δυνάμεις της στη Συρία εξαρτώνται από τη ρωσική συγκατάθεση και καλή θέληση. Πράγματι, η Μόσχα βλέπει την παροχή αυτής της καλής θέλησης ως χρήσιμο τρόπο για να προσελκύσει την Τουρκία πιο μακριά από τη Δύση και το ΝΑΤΟ.
Από πολλές απόψεις, οι τρέχοντες προσανατολισμοί της Άγκυρας και της Τεχεράνης μοιάζουν μεταξύ τους. Και οι δύο χώρες είναι τα κέντρα των πρώην αυτοκρατοριών και οι δύο διέπονται από καθεστώτα που συνδυάζουν το πολιτικό Ισλάμ με έναν τύπο ιμπεριαλιστικού ρεβανσισμού.
Πεποίθηση και για τις δύο χώρες είναι η αντίθεση στην παρακμάζουσα περιφερειακή τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και η επιθυμία τους να κερδίσουν από την υποχώρηση της. Προς το παρόν, ωστόσο, τα σχέδια τους είναι σε θέση να συνυπάρχουν ως παράλληλοι ημισέληνοι.
Το συγκεκριμένο ζήτημα που αξίζει την προσοχή είναι εάν η Τουρκία επιθυμεί ή μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στον έλεγχο της προώθησης του Ιράν σε ολόκληρο το Ιράκ και τη Συρία, προς την κατεύθυνση της Μεσογείου και του Ισραήλ. Όποιος ελπίζει ότι η Άγκυρα μπορεί να ενδιαφέρεται για το έργο της ενίσχυσης της περιφερειακής τάξης εναντίον του Ιράν, δεν κοιτάζει αρκετά κοντά στην πραγματικότητα.
Με πληροφορίες από jiss.org.il
* Ο Αντώνης Βασιλείου είναι Αντιστράτηγος ΜΧ (εα), Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός, MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής, τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και τ. Μελετητής των Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ. (www.antoniosvasileiou.gr)